John Whitney tussen de reclames?

Een paar dagen geleden kreeg ik een vraag doorgestuurd van de Beeldengeluidwiki.nl-redactie over de tussenfilmpjes die vanaf midden jaren zeventig tussen de reclames in te zien waren. Niet de Loeki-poppenfilmpjes van Studio Geesink, maar de korte abstracte filmpjes tussen de reclames in.

Die spiralen doen sterk denken aan de filmtitelsequentie van Hitchcock’s Vertigo (1958). John Whitney maakte deze spiralen met behulp van onderdelen uit een gevechtsvliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog. Het vliegtuig bevatte namelijk een mechanische computer die de baan van bewegende objecten -vijandelijke vliegtuigen- berekende en op basis daarvan een raket af vuurde (een zogenaamde anti-aircraft ‘gun director‘). Deze computer werkte mechanisch, de berekeningen werden in gang gezet door te draaien aan tandwielen. Verder bestond het apparaat uit telescopen en werd het gecombineerd met een radarsignaal zodat ook ‘s nachts vliegtuigen op kon sporen. Whitney stelde met de onderdelen van deze machine een zeer geavanceerd projectieapparaat samen. Hij kon in deze machine meerdere afbeeldingen plaatsen en die onafhankelijk van elkaar laten bewegen en vervormen. Het resultaat filmde hij en bij het ontwikkelen voegde hij kleur toe. De animaties voor Vertigo‘s titelsequentie zijn een vroeg voorbeeld van animaties die met behulp van deze mechanische computer tot stand kwamen.

De Vertigo-titelsequentie zorgde ervoor dat Whitney’s werk bij een groot publiek bekend werd. De vraag naar zijn animaties groeide en dat stelde hem in staat zijn kunstexperimenten commercieel uit te venten. In 1960 richtte hij een filmbedrijf op, Motion Graphics Incorporated en dat verkocht films aan televisiestations en reclamemakers. Zouden de tussenfilmpjes op de Nederlandse televisie van Whitney’s filmbedrijf kunnen zijn? Waarom niet? Het maken van stop-motion poppenanimaties is een tijdrovende aangelegenheid. En tussen elke reclame een Loeki-animatie zou misschien ook wat veel van het goede zijn. Mogelijk kocht Studio Geesink dus een aantal filmpjes van Whitney’s bedrijf om te gebruiken tussen de reclames. De filmpjes werden ongeveer tien jaar gebruikt. De STER realiseerde zich langzamerhand dat het meer opleverde om de tijd tussen de reclames zo kort mogelijk te houden. De Loeki-animaties werden naar verloop van tijd steeds korter en de spiralen werden vervangen door simpel een kort zwart beeld.

Maar helemaal zeker is het niet dat dit filmpjes van John Whitney zijn. Misschien kocht Studio Geesink ze wel van een concurrent? Misschien was er een handige animator/technicus bij Studio Geesink die deze filmpjes maakte? Weet je er meer over? Wanneer werden ze gebruikt, wie maakte ze? Laat van je horen!

Meer lezen:
– Youngblood, Gene. Expanded Cinema. New York: E.P. Dutton & Company, 1970
– Forceville, Charles, ‘Bumper stories: the framing of commercial blocks on Dutch public television.’ In : Jaap Kooijman, Patricia Pisters, and Wanda Strauven (eds), Mind the Screen: Media Concepts According to Thomas Elsaesser. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2008, pp. 229-241.

7 thoughts on “John Whitney tussen de reclames?

  1. Deze filmpjes is ongeveer tien jaar in gebruik geweest. Vanaf eind jaren ’70 waren ze al op de televisie te zien tussen de reclames door. Dit hield stand tot ongeveer eind jaren ’80. Deze animaties werden later in 3D omgezet. Ook het STER logo speelde weleens de hoofdrol in de reclames (verschillende vormen). In 1988 / 1989 was naast Loeki de Leeuw ook korte tijd wezentjes als tekenfilm te zien geweest (ben de naam kwijt)…

    • Hoi Michel,
      Dank voor je aanvulling. Volgens mij heb ik dia’s van die 3D animaties van eind jaren tachtig. Maar ik had begrepen dat deze nooit echt gebruikt werden? Ik zal ze je binnenkort even mailen, kijken of we het over het zelfde hebben. De wezentjes komen me even niet bekend voor… hoop dat je er nog op komt!

  2. Hoi Liselotte,

    Leuk artikel, maak nog steeds dankbaar gebruik van je boek.
    Bijvoorbeeld voor de dossiers op onze site die in plaats van de widget zijn gekomen.
    Zo hebben we nu ook een Loeki dossier, met ook een link naar de vormgeving van de Ster.

  3. Hoi Wiet,
    Dat is leuk om te horen! Jullie nieuwe site ziet er goed uit zeg, erg dynamisch ook. Ik moet binnenkort maar weer eens langskomen voor de André van Duin tentoonstelling!
    Groetjes

  4. Wellicht was het Per Lygum, een Deense animator die bij Borge Ring stage had gelopen en in de jaren vijftig -net als Ring- door Marten Toonder naar Nederland werd gehaald. Lygum experimenteerde met relatief eenvoudige computertoepassingen in animatie (bron: FTVM #264, sept 1986). Voor een groepsanimatieproject ‘Anijam’ van Marv Newland in 1985 stuurde hij een computeranimatie in die in bepaalde opzichten wel wat lijkt op de STER-animaties: https://youtu.be/SWFKNbAX7mY?t=4m10s

  5. Door de jaren heen zijn er verschillende animaties gebruikt. Net zoals Loeki werden ze ieder seizoen vervangen. Er zijn ook een tijd lang animaties gebruikt met STER-logo

Reageer