De collectie van Jan van der Does bevat een kleine verzameling titelkaarten uit de jaren vijftig. Het zijn allemaal met de hand gekalligrafeerde en geïllustreerde kaarten op verschillende formaten en gemaakt met verschillende technieken. ‘Handlettering’ was een vaardigheid die behoorde tot de kern van grafische opleidingen. Aankomend grafici leerden niet alleen originele en opvallende lettertypes met de hand te creëren (‘signwriting’), maar ook de degelijke, goed leesbare serifs en sans-serifs moesten ze perfect kunnen reproduceren.
Een aantal van Van der Does titelkaarten zijn in dat typische moderne stijltje dat je onmiddellijk herkent als jaren vijftig. Om precies te zijn; Mid-Century Modern, de Amerikaanse interpretatie van het vooroorlogse Europese modernisme. Hun interpretatie komt na de oorlog via Amerikaanse reclame, film en populaire cultuur weer terug naar Europa en wordt in goed Nederlands ook wel Populair Modern genoemd. Populair Modern grafisch ontwerp herken je aan niervormige vlakken en sterk gestileerde illustraties, met vaak maar een of twee drukkleuren die liefst een beetje speels buiten de lijntjes vallen. De eerste indruk is vrolijk en optimistisch, bijna op het kinderlijke af. Populair Modern is in alle opzichten buitengewoon geschikt voor het nieuwe medium televisie dat de kijker onbezorgd vermaak en een positieve blik op de toekomt wil bieden. De vereenvoudigde vormentaal doet het bovendien goed op het kleine beeldschermpje met bibberende beeldlijnen.
Met de opkomst van fotografische zetmethodes verdwijnt ‘handlettering’ uit het curriculum en het Mid-Century Modern-stijltje wordt in de loop van de jaren zestig hopeloos ouderwets. Maar, de jaren vijftig zijn nu weer helemaal terug. Een authentiek Mid-Century Modern dressoir is inmiddels duurder dan een ‘echt antiek’ equivalent. Winkels liggen vol met ‘handgeschreven’ (maar wel digitaal beprinte) mode en woonaccessoires. Koffiebars, hamburgertenten en baardenkappers dossen zich geheel uit in Amerikaanse jaren vijftig stijl en daar horen fraaie met de hand beschreven krijtborden/ramen/muren bij. Tegelijkertijd groeit ook het aanbod aan cursussen en DIY-boeken die beloven je de fijne kneepjes van ‘signwriting’ te leren.
Niet alle titelkaarten, tussentitels en credits hieronder zijn even goed onder te brengen onder de noemer Populair Modern. Genre en inhoud van een programma kunnen de ontwerper stilistisch gezien in een heel andere richting dwingen. Over het algemeen hebben de NTS ontwerpers in de jaren vijftig (Peter Zwart, Fokke Duetz, Cor Hermeler en Jan van der Does) zich vooral gewend tot Populair Modern bij quizzes, cabaret en muzikale shows als Zaterdagavondakkoorden (KRO) en de AVRO Weekendshow. Ik heb het grafisch werk van Jan van der Does hieronder daarom ook op genre geordend.
Van niet alle titelkaarten kan ik een titel of uitzenddatum achterhalen. Weet je meer…? Laat dan een suggestie achter in de comments. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting en de beschrijving.
Muziekprogramma’s en shows
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Dit ontwerp is op een groot bord geschilderd voor de uitzending van het 10 jarig jubileum van de BNMO (KRO, 4-6-1955) vanuit de RAI. Collectie Jan van der Does
10 jaar BNMO (KRO, 4-6-1955) Collectie NIBG
10 jaar BNMO (KRO, 4-6-1955) Collectie NIBG
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Gina Mina is de titel van een hitje van Giacomo Rondinella uit 1953. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. waarschijnlijk gaat het om een uitvoering van Russisch/zigeuner/klezmer nummer Bessabyanka/Bessara Bianca. Programma en uitzenddatum niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Memories are made of this is een hit van Dean Martin uit 1955. Programmatitel en uitzenddatum niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Patachouw was in de jaren vijftig een populaire chansonnière en is een aantal malen in Nederland geweest. Programmanaam en uitzenddatum niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does voor een uitvoering van Caprice 24 van Niccolo Paganini. Programmatitel en uitzenddatum niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does voor uitvoering van Recitative en Scherzo opus 4 van Fritz Kreisler. Programmatitel en uitzenddatum niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Margit en Evelyn waren twee ‘ damesacrobaten’ die optraden in AVRO’s Weekendshow van 19-1-1957. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Mambo Rock is de titel van een hit van Bill Haley and his Comets uit 1955. Collectie Jan van der Does
Filmprogramma’s
Het vermoeden bestaat dat onderstaande titelkaarten gebruikt zijn voor Simon van Collem’s filmprogramma De oude draaidoos (VPRO,1958-1969). Helaas is er maar weinig met zekerheid aan dit programma te linken omdat maar weinig afleveringen van dit programma bewaard en/of beschreven zijn.
Titelkaart met illustratie en handlettering van Jan van der Does. Operatie Venus is de Nederlandse titel van de film Appointment with Venus (ook bekend als Island Rescue van Ralph Thomas, 1951). Mogelijk behorend bij De oude draaidoos. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met illustratie en handlettering van Jan van der Does. Willy Mullens is een van de pionier van de Nederlandse film. Mogelijk De oude draaidoos. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met illustratie en handlettering van Jan van der Does. Opera in de film zou een thema kunnen zijn in een van de afleveringen van Simon van Collem’s filmprogramma De oude draaidoos. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met illustratie van Jan van der Does van een draaitol of vliegende schotel? Collectie Jan van der Does
Titelkaart met illustratie en handlettering van Jan van der Does. Deze illustratie zou kunnen horen bij De oude draaidoos of bij eenakter La Prétentaine (Goede reis, AVRO, 20-8-1959). Collectie Jan van der Does
Drama-producties
Titelkaart van Jan van der Does voor De Wiltshire diamanten (AVRO, 06-12-1955). Deze eenakter van Cedric Wallis was een van de laatste keren dat actrice Rika Hopper op de televisie te zien was, zij speelde de hoofdrol. De regie was van Walter van der Kamp. Vertaalster Dies Bary-Matser was de echtgenote van KRO regisseur Wim bary. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does voor Berkeley Square (NCRV, 16-01-1957). Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering uit de collectie van Jan van der Does voor een van de vele programma’s van Willy van Hemert en waarvoor Peter Zwart het decor verzorgde. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Onbekende productie met Johan Fiolet, uitzenddatum en omroep niet bekend. Collectie Jan van der Does
Titelkaart met handlettering van Jan van der Does. Productie, datum en omroep niet bekend. Collectie Jan van der Does