Glühwein

Bij het registreren van de collectie van Frans Schupp (die hij tijdens de boekpresentatie op 14 april dit jaar aan Beeld en Geluid schonk) kom ik een hoop mooie en bijzondere ontwerpen tegen. Onderstaande illustraties wil ik jullie niet onthouden in deze donkere, koude dagen voor Sinterklaas. Het recept is volgens mij niet helemaal compleet, maar jullie komen er wel uit toch?

Proost!

Beeldmateriaal komt uit de collectie van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid

De wereld kreeg televisie

De laatste titelrol van Marcel van Woerkom op deze site is onderstaande minimalistisch gedecoreerde aftiteling voor een documentaire over televisie; De wereld kreeg televisie (Television and the world, BBC 1961).  Deze werd uitgezonden door de AVRO in 1962 (en nog een keer herhaald in 1963). De Engelse commentaar stem werd opnieuw ingesproken en zodoende moest er een nieuwe aftiteling komen. Van Woerkom gebruikte hiervoor de drukpers en witte verf. De correcties met zwarte verf waren op televisie natuurlijk niet te zien. De leader van de documentaire (zie bovenstaande screendumps) werd wel uitgezonden zoals hij was.

De andere titelrollen van Marcel van Woerkom bekijken?
1. Willy en Willeke
2. Feest-polonaise
3. Canadian Sweethearts
4. Willy en Willeke (2)
5. Tatort
6. De Talisman
7. Kermis
8. Illustraties voor Rijtest

Ja zuster, nee zuster

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid heeft al het bewaard gebleven beeld en geluid van de legendarische tv-serie Ja zuster, nee zuster online gezet. Op de site is natuurlijk ook de beginleader met de draaiende balkjes te zien. Een bijna aandoenlijk simpel effect dat goed past bij de serie.

Enkele jaren daarvoor gebruikte de Franse ontwerper Jean Fouchet ook van dit soort draaiende balkjes in de titelsequentie voor de film That man from Rio (1964). Hetzelfde effect maar dan met een compleet ander resultaat. Misschien zijn er nog wel meer leaders (of filmtitelsequenties) met draaiende balkjes te vinden?

Meer lezen over deze en andere filmtitelsequenties bij Forget the film, watch the titles.

Rijtest

Naast de titelrollen heeft Marcel van Woerkom ook enkele illustraties bewaard van zijn periode bij de NTS grafische afdeling. Deze illustraties, gemaakt met sjablonen en verfroller, bijvoorbeeld. Ze zijn gebruikt bij AVRO´s Nationale Rijtest in 1965.

Naspeuring in het Beeld en Geluid archief leert dat de animaties (van verkeerssituaties) in het programma niet gemaakt zijn door de grafische afdeling van de NTS. Regisseur Philip Bolhuis maakte deze samen met graficus Henk van Faassen. Voor het maken van animaties hadden de NTS-grafici simpelweg geen tijd. Bovendien beschikte de afdeling niet over de middelen. Als er een animatie gemaakt werd dan moest deze buitenshuis opgenomen worden bij een van de filmstudio’s die zich in de buurt van het televisiegebeuren vestigden. De namen Zimmerman en Gomez kwamen bij de research voor het boek vaak naar boven, maar het waren er waarschijnlijk wel meer. Ieder had zijn eigen voorkeur en omdat het opnemen van een animatie zo’n tijdrovende aangelegenheid was, hing de keuze voor een filmstudio ook sterk af van de kwaliteit van de koffie en broodjes.

De andere titelrollen van Marcel van Woerkom bekijken?
1. Willy en Willeke
2. Feest-polonaise
3. Canadian Sweethearts
4. Willy en Willeke (2)
5. Tatort
6. De Talisman
7. Kermis
9. De wereld kreeg televisie

Schuiftitels

Roy was afgelopen woensdag (18 mei) te gast bij het ‘DWDD van het oosten’ (En Dan Nog Even Dit) om over het boek te vertellen. Voordat hij zijn licht moest laten schijnen over het nieuwe decor van het RTV-Oost Journaal, liet Roy een mooie schuiftitel zien van Jos van Grieken. De nalatenschap van Van Grieken is in beheer bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en daarin zitten een aantal van dit soort bewegende titelkaarten. Het was een beproefde en zeer effectieve methode om iets van beweging aan een grafisch ontwerp toe te voegen. De toneelmeester hield de titelkaart voor de camera en door de schuifjes, draadjes of ijzerdraadjes te bedienen, verscheen in beeld de gewenste beweging. Zo werden voetbaluitslagen bekend gemaakt, vliegroutes uitgestippeld en -zoals Roy hieronder laat zien- op deze manier kon Magere Hein zijn klok laten luiden.

Get Microsoft Silverlight
Roy van Vilsteren te gast in En Dan Nog Even Dit op 18 mei” (begint na 11 minuten)

Helaas weten we verder nog niet zo heel veel over Jos van Grieken. Bij zijn collectie zit geen documentatie, er staan geen namen, data of programmatitels op de illustraties, er is zelfs niet bekend door wie en wanneer de schenking is gedaan. We weten wel dat hij als graficus is begonnen bij een KRO-nieuwsprogramma -een voorloper van het NTS Journaal- in de jaren vijftig. Hij werkte ook bij een productiebureau dat educatieve ‘klankbeelden’ maakte; combinaties van film, dia’s en geluidsopnames. Hij had dus al ervaring opgedaan met bewegende grafiek toen hij bij de NTS grafische afdeling in dienst kwam. Zijn collega’s herinneren hem vooral als iemand met een talent voor kalligrafie (zie ook deze post over Jos van Grieken: dreiging). Maar we weten dus niet voor welke programma’s hij de onderstaande live-animaties heeft gemaakt. Wat opvalt aan veel van zijn werk is dat niet alles in het 4:3 televisieformaat is (zoals de middelste titelkaart). Zijn deze afbeeldingen dan wel gebruikt voor televisie? Wie het weet mag het zeggen…

Schuiftitels van Jos van Grieken, collectie Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid

Kermis

De een-na-laatste titelrol van Marcel van Woerkom op dit blog alweer. Dit is een hele lange horizontale rol voor een variété-programma ergens midden jaren zestig. Veel bekende namen op deze rol (Piet Römer en Martin Brozius bijvoorbeeld) maar de titel van het programma staat er niet tussen. Lastig dus om meer informatie over het programma te vinden. Van Woerkom schilderde deze rol met verschillende tinten wit, grijs en een bruinige soort grijs. Uiteraard zag die bruinige tint er op televisie ‘gewoon’ grijs uit.

Titelrol 'Kermis', klik op de titelrol om hem in het groot te bekijken

De andere titelrollen van Marcel van Woerkom bekijken?
1. Willy en Willeke
2. Feest-polonaise
3. Canadian Sweethearts
4. Willy en Willeke (2)
5. Tatort
6. De Talisman
8. illustraties voor Rijtest
9. De wereld kreeg televisie

Dreiging

Zoals we al hebben gezien bij de titelrollen van Marcel van Woerkom, werden aangekochte buitenlandse programma´s in de jaren zestig vaak voorzien van Nederlandse titel en aftiteling. Jos van Grieken, een zeer goede kalligraaf maakte er ook een heleboel. Uit zijn nalatenschap (in beheer bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) komen onderstaande voorbeelden.

 

 

De talisman

De zesde titelrol van Marcel van Woerkom op deze site is voor een televisiefilm uit 1964. Het verhaal is gebaseerd op een Duitse opera met natuurijk een hoog aandeel romantiek en drama. Deze titelrol met rozen past daar uitstekend bij. Marcel gebruikte voor deze titelrol een bijzondere techniek. Hij schilderde op glazen platen met inkt en zijn vingers deze rozen. Het papier legde hij op die platen en drukte hij met de verfroller aan. De vallende blaadjes zette hij er later op met behulp van een sjabloon. De sierlijke letters zijn met de hand nageschilderd van een projectie. (doorklikken voor de hele rol!) Continue reading

Tatort

Tatort is de vijfde titelrol van Marcel van Woerkom op deze site alweer. Het gaat niet om de Tatort politieserie die nu nog steeds loopt. Deze serie startte immers in 1970 en Van Woerkom was toen al in de Verenigde Staten aan het werk. Het gaat hier om een tv-film uit 1965 met Horst Tappert, die later bekend zou worden in die andere Duitse crimi Derrick. Tatort kreeg een Nederlandse titel (De brug) en Nederlandse aftiteling. Net als bij de titelrol voor Canadian Sweethearts gebruikte Van Woerkom het standaard lettertype van de hotpress op de afdeling en schilderde net als bij de titelrol voor Feest-polonaise met een verfroller in plaats van een kwast.
(doorklikken voor de complete rol!) Continue reading

Mooi Amsterdam

‘Mooi Amsterdam’ zong Willy Alberti in 1968. Deze titelrol is waarschijnlijk van iets voor die tijd. Maar Amsterdam was ongetwijfeld het thema van deze Willy en Willeke show. Dit is alweer de vierde titelrol van Marcel van Woerkom op deze site en de tweede voor Willy en Willeke (de eerste staat hier). Elke show ontvangen de Alberti’s andere gasten en dus is er elke maand een nieuwe titelrol nodig. Deze rol met dansende Amsterdamse geveltjes is ook het uitgangspunt voor de website van Van Woerkom: Marcel’s Creative Exchange, een prachtige Bed & Breakfast. In Amsterdam natuurlijk .

(doorklikken om de hele rol te zien!) Continue reading