Zo gaat dat met goede voornemens. Ik was van plan een maandelijks overzichtje met wetenswaardigheden te posten. En toen was het ineens februari. Nou ja, bij deze dus een kleine recap van de periode november 2020 tot nu.
#redalert voor de evenementensector
Dit weekend keek ik de Super Bowl Half Time Show terug, heerlijke televisie. Aanrader: op de Amerikaanse website Live Design kun je alle technische & creative ins en outs opzoeken, lijsten met crewleden, lighing plots, gear lists, echt alles, doe er je voordeel mee!
De show stelde ondanks de C niet teleur, ik wilde meer en werd toen door de algoritmes van YouTube via The Weekend naar de legendarische ‘eerste’ Half Time Show van Michael Jackson (1993) gestuurd, kwam vervolgens op die van Lady Gaga (2017), Madonna (2012) en toen was ik ineens benieuwd of het allereerste concert waar ik bij was (Who’s That Girl 1987, Rotterdam) ook te vinden was (ja!). God, wat mis ik live concerten!
Voor concertgangers met heimweh, maar vooral voor de vele mensen die werkzaam zijn in de evenementenbranche is er na bijna een jaar lange corona-stop eindelijk een klein stipje op de horizon. De in recordtijd opgerichte koepelvereniging, de alliantie van evenementenbouwers sloeg alarm en voerde actie (#redalert). Er werd met succes gelobbiet voor een garantiefonds naar voorbeeld van onze oosterburen. Op 21 januari kondigde het kabinet aan dat er een fonds van 300 miljoen komt. Organisatoren kunnen nu in ieder geval aan de slag met plannen en opzetten van festivals, concerten en sportevenementen. En in het geval dat het toch niet door kan gaan, zijn de organisatoren verzekerd en pakt de overheid de gemaakte kosten op. De meesten organisatoren gokken erop dat het eind van de zomer weer verantwoord en mogelijk gaat worden om bij elkaar te komen, september 2021 zal een drukke maand worden. Gemeenten zien al knelpunten ontstaan en ook bouwers en toeleveranciers voorzien problemen. Desalniettemin, ik heb er zin in!
In verband met festival-, muziek- en dansvoorpret is een virtueel bezoekje aan London en aanrader. In het Design Museum staat al enkele maanden een expositie over elektronische muziek en de visuele cultuur daaromheen. Omdat het museum gesloten is, kun je “Electronic: From Kraftwerkt to the chemical brothers” ironisch genoeg alleen via een elektronische rondleiding bezoeken. Geen liefhebber van dance? Struin dan lekker rond door het archief van Glastonbury dat in beheer is van het Victoria and Albert Museum.
2021 aftellen
Weet je nog, 31 december 2020? Ik keek er vreselijk naar uit om rot-jaar 2020 af te sluiten. Wat wilden we allemaal graag geloven dat alles in 2021 beter zou worden! Misschien lijkt daarom Het nationale aftelmoment alweer een eeuwigheid geleden, maar het was best een bijzonder tv-momentje. Ik zag onder meer de termen ‘vuurwerkvrij lichtspektakel’ en ‘electric fireworks’ voorbijkomen om dit nieuwe genre te beschrijven.
Over ‘goede smaak’ hoeven we het niet te hebben. Het was afwisselend, overdonderend en niet geschikt voor mensen met epilepsie en dat is precies wat zoiets moet zijn. Missie geslaagd en complimenten voor de makers. Fjuze produceerde de show in opdracht van de NOS en de registratie was in handen van United. Verder waren onder meer 4Light Showprojects betrokken. Mocht je terugverlangen naar die paar naïeve, optimistische minuten tussen 2020 en 2021, je kunt de show terugzien bij de NOS: Het nationale aftelmoment. Het Parool interviewde Bas Dokter van Fjuze over hoe deze bijzondere show tot stand kwam.
Corona-decors
Hoe beïnvloed corona televisiedecors? Vanaf maart 2020 vielen er grote gaten in het televisiescherm. De voorgeschreven anderhalve meter vereiste heel wat nieuwe presentatiedesks, talkshowtafels en aangepaste hulpmiddelen. Shots werden wijder, we zagen meer van het decor, waardoor helaas ook het ontbrekende studiopubliek extra opviel. In de zomer mochten er weer wat mensen terugkomen, wel op gepast afstand en net toen we daar weer een beetje aan gewend raakte, was het weer voorbij met het studiopubliek.
Bij De wereld draait door sloeg in die eerste weken zonder publiek de horror vacui toe. De lege plekken werden opgevuld met een mix van kamerplanten, oude radio- en televisieontvangers en die ene lamp die opeens overal was (zie afbeelding hierboven). Gelukkig zetten regie, videographics en lichtdepartement er al snel een tandje bij en werd het lege decor een zegen. Cameramensen leken door de nieuwe situatie ineens compleet nieuwe hoekjes in de studio ontdekt te hebben, lichtontwerp en graphics werden niet meer verstoord door de rommelige aanwezigheid van mensen. De vormgeving van de optredens werd elke uitzending mooier en zelfs het boekenpanel zag er prachtig uit. Al met al eindigde het programma absoluut niet in mineur. Naar verluid heeft het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid enkele decorstukken uit het decor van Ronald van den Bersselaar in de collectie opgenomen.
Het tijdslot van DWDD werd opgevuld door verschillende programma’s waaronder De vooravond (BNNVARA), ook weer met een decor van Ronald van den Bersselaar. Dat decor staat nog even in de opslag maar zal vanaf 15 februari weer op televisie te zien zijn. BNNVARA interviewde Ronald over hoe het coronavirus dit ontwerp beïnvloedde. Lees het artikel bij BNNVARA. Ik moet bekennen dat ik moest wennen aan het sobere decor. Vanwege de duopresentatie kregen we veel two-shots met grote vlakken of een enkele lijn. En dat terwijl we -vooral dankzij DWDD – zo gewend zijn geraakt aan die gezellige grand café-achtige sfeer. Uitstekend om daar nu eens goed mee te breken. Wie toch een stukje gezelligheid miste in het decor werd gecompenseerd door de Marcel van Roosmalenpannekoekplant.
Ronald is verder ook weer verantwoordelijk voor Matthijs van Nieuwkerks’ nieuwste talk/muziekshow Matthijs Gaat Door. Een op het eerste gezicht opvallend sober decor, en daarom nam Matthijs de eerste uitzending op oudejaarsavond 2020 de tijd om de kijker uit te leggen wat daar de gedachte achter was. “Ik zit op een werkbank in een enorm grote lege studio”, begon hij zijn aankondiging. “Het plan was ooit om hier een tv-stadionnetje te bouwen met vier- of vijfhonderd man publiek, maar waarom zouden we dat nog doen als er voorlopig niemand bij mag zijn? We staan dus nog in de steigers, letterlijk, zoals de wereld na dit rampzalige jaar ook in de steigers staat.” (Mediacourant, 1-1-2021)
In die steigerconstructie van twee verdiepingen hoog zitten de bandleden geheel corona-proof allen in hun eigen ‘hokje’. Het deed me denken aan de periode van de late jaren zestig en zeventig, waar ook even een ‘constructivistische’ trend was van decors van meerdere etages en waar staketsels, studiolampen en ander spul wat doorgaans bedekt en buiten zicht moest blijven, op de voorgrond trad. De mooie compositie van grote beeldschermen achter de steigers maakt het tot een heel eigentijds decor, en vormt natuurlijk een mooi canvas voor de visuals van het creatieve team. En ook hier strakke, heldere lijnen, groot opgezet, geen onnodige rekwisieten.
Een tweede ontwikkeling die door corona opeens snel ‘normaal’ werd was de inzet van allerhande types beeldschermen om publiek en gasten weer te geven. Natuurlijk kun je gasten of publiek op de bestaande schermen in het decor schakelen, maar opvallend vaak werden schermen juist als fysieke substituten op een stoel of aan tafel gezet. Drie voorbeelden: boekenverkoper Willem die in een oude tv tussen zijn collega’s aan stafel zit bij DWDD (zie screenshot hierboven). Coach Anouk die levensgroot via een gekanteld LCD-scherm in de draaistoel zit bij The Voice. En het best gelukte digitale substituut was het holle scherm met de enorme zoom vergadering bij Van der Laan en Woe’s Even tot hier. Een technisch hoogstandje (gerealiseerd door NEP) wat vermoedelijk een krankzinnig goede verbinding en uitgebreide repetities heeft gevergd. Knap werk ook van de geluidsmixer die ervoor zorgde dat we geen hinderlijk gesmoes of gekuch hoorde maar wel op de juist momenten gelach of een klap.
Voor de talkshows kunnen we inmiddels wel stellen dat het prima kan, soms zelfs beter wordt, zonder publiek, maar voor andere programma’s, zoals Even tot hier, Ik hou van Holland, The Voice en The Masked Singer wordt het live publiek node gemist. Linda de Mol speelde met het taboe van de lachband door die heel expliciet met knoppen op haar desk te bedienen, leuk bedacht en daardoor werd het toch best vrolijk in Ik hou van Holland. Bij The Masked Singer werd het geklap en gejoel van een kleine 60 mensen in de zaal ondersteund door harde pompende popmuziek en en de voetbal liefhebbers hoorden thuis haastig gemixte geluidsopnames uit de tijd van de volle stadiums. Het zijn prima tijdelijke oplossingen, maar laten we hopen dat het publiek in de loop van 2021 weer gewoon terugkeert in studio, stadium en theater.
Leestip: In De Groene Amsterdammer schreef Marijn van der Jagt een mooie ode aan het publiek: “Zonder jullie stellen deze woorden niets voor”
RIP Martin Lambie-Nairn
Op eerste kerstdag 2020 overleed Martin Lambie-Nairn, een grootheid in tv-vormgeving. Hij is met name bekend als vormgever van de BCC, maar hij heeft met zijn ontwerpstudio ook een paar maal voor Nederlandse zenders en omroepverenigingen gewerkt. Zo ontwierp zijn bureau de zendervormgeving voor Nederland 1 in 1991 en ik dacht dat hij ook een serie stationcalls voor de AVRO maakte, maar ik kan niet meer achterhalen welk jaar.
Het meest recente wat Lambie-Nairn in Nederland op de televisie bracht was de nieuwe huisstijl van de NOS die nog steeds in gebruik is. Ik mocht hem daar in 2005 telefonisch over interviewen. Hij was in zijn prachtig, beschaafde Engels heel Hollands nuchter over zijn werk. In tegenstelling tot de radicaal vernieuwende tune (Stephen Emmer), kwamen veel elementen uit de voorgaande leader gewoon weer terug, zo legde hij uit: “Most audiences are not very keen on having their news changed over. So there is no reason to create a revolution when you can create an evolution, which will make the audience a little bit happier.”
Online zijn er diverse obituaries te vinden, onder meer van The Guardian, DeZeen, en bij de Daily Mail zijn ook een aantal iconische ontwerpen uitgelicht. Op YouTube is veel van zijn werk te vinden, zoals deze legendarische 3D-ident uit 1982 en hier een aardige reportage over de totstandkoming van de BBC2 idents. Recenter werk kun je zien op het kanaal van ontwerpbureau Lambie-Nairn.
Televisie wordt 70
Er komt een mooi kroonjaar aan voor de televisie. Dat zal ongetwijfeld veel terugblikken en andere nostalgie-projecten opleveren. TV-liefhebbers Michel van Dijk (omroepers.nl) en Bas van der Heide hebben in elk geval een leuk plan, zij willen samen een documentaire maken en zijn daarvoor een crowdfundingactie gestart.
Bij de op Spreekbuis.nl geplaatste oproep werden wat kritische kanttekeningen geplaatst. Tv-liefhebbers zoals Michel hebben vaak grote verzamelingen materiaal die ze van oude VHS’jes digitaliseren en op YouTube plaatsen. Als dat complete programma’s zijn dan is dat qua auteursrechten natuurlijk niet ok. Tuurlijk, je kunt beargumenteren dat met publiek geld gemaakte televisie vrij en openbaar toegankelijk moet zijn, maar anderzijds hebben makers, omroepen en zeker de commerciëlen goede argumenten om daar bezwaar tegen te maken. Feit is, op dit moment mag je programma’s niet op deze manier online zetten.
Maar… het soort materiaal wat door liefhebbers als Michel van Dijk geüpload wordt zijn juist niet de programma’s maar de stukjes ertussen: reclameblokken, stationcalls en idents, omroepbeurten, programmapromo’s en de klok. Daarvan is veel lastiger te bepalen wat de status qua auteursrechten is en in de praktijk maken de auteursrechthoudenden weinig bezwaar tegen dit soort uploads. Juist omdat zij dit materiaal zelf niet meer hebben en nog belangrijker, omdat deze tussenstukjes ook ontbreken in het ‘professionele’ archief. Als je bijvoorbeeld een stationcall van de AVRO uit 1976 zoekt, moest je pré-YouTube, bij Beeld en Geluid op de gok wat videobanden met AVRO-programma’s uit 1976 opvragen en hopen dat daar per ongeluk een stationcall op de band terecht was gekomen. Bij het digitaliseren van die videobanden zijn die stukjes er vervolgens afgeknipt. Jammer! Gelukkig dus, dat amateur-verzamelaars die tussenstukjes van oude VHS’jes digitaliseren en uploaden naar YouTube. Anno nu kun je met een simpele zoekopdracht bijvoorbeeld zien hoe de AVRO in 1976 de middaguitzendingen afsloot.
Waarom is dat belangrijk? Televisie is meer dan een aaneenschakeling van programma’s. Juist de ‘flow’, de manier waarin programma’s in elkaar overvloeien tot een continue stroom aan beelden, is typerend voor het medium en zonder verzamelaars als Michel en vele anderen, is het onmogelijk om iets te weten te komen over de ontwikkeling van die ‘flow’. Bij deze wil ik dus eens mijn dikke waardering uitspreken voor het werk van al deze uploaders. En Michel: veel succes en plezier gewenst met je documentaire! Wil je ook iets bijdragen, bekijk dan de campagnepagina op Voordekunst.nl.
