Will Bakker mailde naar aanleiding van het vorige bericht deze foto’s door. Bakker was enkele jaren de ontwerper van Studio Sport (zie bijvoorbeeld de leaders van 1980 en 1985) en maakte in deze periode ook vaak de speciale leaders, zoals voor WK’s en de Tour de France. De leader in het vorige bericht is mogelijk van Rob van den Berg, zo laat hij weten. Bakker maakte wel de Tour de France leader voor 1985. Daarvan is helaas geen bewegend beeld meer te vinden, maar Bakker – naast ontwerper ook een verdienstelijk fotograaf – stuurde deze ‘achter de schermen’-foto’s.
Fotograaf: Will Bakker
Bakker: “Voor deze leader werden bij de Gazelle-fabriek in Dieren een aantal fietsen geprepareerd in het speciaal door mij ontworpen Studio Sport-lettertype. Verder lieten we het logo op de fietsbroek drukken. De leader werd gemaakt samen met Ron Nieuwenhuys, jarenlang de geweldige regisseur van Studio Sport, waarvoor ik heel wat leaders heb gemaakt. Op één van de foto’s zie je hem in de rolstoel. Collega Ton Kingma speelde voor wielrenner.”
Fotograaf: Will Bakker
Heeft u thuis nog een vhsbandje liggen met opnames van de Tour 1985? Will Bakker en ik horen graag van u!
Vandaag is de laatste kans om de tentoonstelling ‘It’s art in the game’ bij Museum Hilversum te bezoeken. De titel zegt het natuurlijk al; de tentoonstelling gaat over de kruisbestuiving tussen kunst en games. Extra redenen om vanmiddag (vanaf 15.30) te gaan: er zijn lezingen, broodjes en het is gratis (check hier het programma). Gastcurator Alan Boom stelde de tentoonstelling samen, Strange Attractors verzorgde het ontwerp.
De bioscoop bestaat al ruim honderd jaar en trailers natuurlijk ook. Bij het Museum of the Moving Image in New York was een kleine collectie van deze zogenaamde ‘novelty slides’ te zien: kleine glazen plaatjes die als dia’s in lantaarns geprojecteerd werden en die bezoekers attenderen op de nieuwe films. De ‘slides’ bevatten lege vlakken waar de data en tijden konden komen. En als er geen officiële dia was, dan voldeed het handschrift van de programmeur.
Nu vraagt de uitbater van de bioscoop of de telefoons uit mogen, vroeger was stilte ook gewenst, maar er werd bijvoorbeeld ook gevraag of de dames hun hoed af kunnen zetten en of u alstublieft niet niet op de grond zou willen spugen? En als de operateur de film verwisselde, moest er natuurlijk ook iets op het zwarte doek komen. Dit gebeurde allemaal met deze kleine glazen plaatjes.
Novelty slides uit de collectie van het Museum of the Moving Image, New York. Schenking van Glenn Ralston (één van de oprichters van het museum) en Joseph C. Sweet, Jr.
Ondanks een somber wolkendek is het toch een mooie dag. Want vandaag is de presentatie van het boek Een eeuw van beeld en geluid: Cultuurgeschiedenis van radio en televisie in Nederland. Sonja de Leeuw, Huub Wijfjes, Bert Hogenkamp en enkele andere wetenschappers beschrijven in dit boek de sociale geschiedenis van radio en televisie in Nederland.
Een eeuw van beeld en geluid kan je in zekere mate zien als een vernieuwde uitgave van Omroep in Nederland: Vijfenzeventig jaar medium en maatschappij, 1919-1994 (red. Huub Wijffjes). Deze omvangrijke studie, door afmetingen en gewicht binnen televisiestudies ook wel De Stoeptegel genoemd, was jarenlang het enige boek wat de Nederlandse mediageschiedenis zo uitvoerig behandelde. Een eeuw van beeld en geluid is wat bescheidener van formaat, maar bestrijkt een grotere periode. Het start een paar jaar eerder en de ontwikkelingen van de laatste twee decennia komen ook nog aan bod.
Wat op het eerste oog opvalt aan het boek is de sobere beeldredactie. Omroep in Nederland dankte zijn formaat vooral aan de vele afbeeldingen. Inmiddels zijn die Ja zuster, nee zuster foto’s een beetje belegen geworden en daarom koos de redactie voor een hele andere aanpak. Op de foto’s staan objecten die een rol speelden in de geschiedenis van de Nederlandse omroep, denk aan ‘het hondenhok’ van Phillips, zendapparatuur van radiopionier Idzerda, een maquette van Sesamstraat, etc. Niet tegen een neutraal witte achtergrond maar in de omgeving waar ze zich nu bevinden: de depots van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Dit instituut is initiatiefnemer en uitgever van de publicatie en ondersteunt bovendien twee van de drie eerder genoemde wetenschappers. De collecties radio en televisie worden met name door digitaliseringsproject Beelden voor de Toekomst steeds beter toegankelijk. De collectie objecten staat veilig, maar onzichtbaar in de kelders van het gebouw. Het is mooi dat de redactie deze objecten op deze manier onder de aandacht brengt.
Hogenkamp, Bert, Huub Wijffjes en Sonja de Leeuw (red), Een eeuw van beeld en geluid: Cultuurgeschiedenis van radio en televisie in Nederland, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid: 2012.
Bestellen kan bij de webshop van Beeld en Geluid (hier staat tevens een korte samenvatting van alle hoofdstukken).
De tweede keer dat Saul Bass iets ontwierp voor een film van Stanley Kubrick was voor The Shining. In de Kubrick-tentoonstelling bij het EYE filminstituut krijgen we een inkijkje in dat proces. Naast twee brieven van de ontwerper zijn de eerste vijf schetsen te zien met het commentaar van Kubrick.
Titelontwerp The Shining met aantekeningen van Stanley Kubrick - Saul Bass, 1978. Collectie: The Stanley Kubrick Archive at the University of Arts London
De vijf ontwerpen zijn duidelijk aan elkaar verwant, allen zwart-wit en in dezelfde korrelige textuur die mogelijk verwijst naar de heg van het labyrint en telkens de titel en daarboven een afbeelding. Kubrick heeft op alle vijf de schetsen opmerkingen geschreven. Over een van de ontwerpen met een doolhof: “Too much emphasis on the maze, I don’t think we should use the maze in ads.” Over een ontwerp met een man, vrouw en kind tegen een achtergrond met stralen: “looks like science fiction film”. Over het ontwerp met een afbeelding van het hotel: “Hotel looks peculiar”. Maar vooral de grof korrelige structuur van logo en afbeeldingen, vond hij niet goed: “I don’t like the dots for the logo, it will not look good small. Even the size above is difficult to read” en bij een andere schets: “artwork too spread out, too sprawling, not compact enough.”
Op de begeleidende brief bij het artwork heeft Kubrick al drie suggesties gekrabbeld. De eerste is onleesbaar, de tweede meldt iets over “fog” en de laatste is simpelweg “face”. Bass maakt nieuwe ontwerpen. Het gezicht, wel in dezelfde korrelige (mistige?) trend verwerkt hij in de eerste letter van de titel. Het wordt, zoals ik in de vorige post al zei, geen iconisch beeld voor de film, zoals de opgeheven arm voor Spartacus (Kubrick, 1960) of de spiraal voor Vertigo (Hitchcock, 1958). Iconisch werden wel een aantal andere beelden en shots uit de film. Met name het vrolijk grijzende gezicht van Jack Nicholson als hij zijn vrouw met een bijl komt vermoorden (“Heeere’s Johnny!”), maar ook de meisjestweeling in blauwe jurkjes (deze kostuums staan ook in de tentoonstelling in het EYE!), het zoontje op zijn driewieler in een van de gangen (en het opvallende patroon van de voerbedekking in deze gang) zijn beelden die op het netvlies van de bezoekers bleven branden. Naast het affiche van Bass, verscheen daarom al snel een versie met een collage van shots uit de “Heeere’s Johnny”-scene. Wel met de typografie van Bass, maar zonder het gezicht in de eerste letter.
Alternatieve titelsequentie voor 2001: A Space Odyssee, de maker liet zich “inspireren” door Saul Bass
Vandaag is de Stanley Kubrick tentoonstelling in het EYE filminstituut dan echt open en ook de films komen in roulatie. Vanavond draait bijvoorbeeld 2001: A Space Odyssee (1968) op het grote scherm.
In de tentoonstelling is artwork te zien van grafisch ontwerper Saul Bass. Hij werkte enkele storyboards uit voor Spartacus (1960), ontwierp de titelsequentie en het promotiemateriaal. De kracht van Bass was dat hij telkens een sterk grafisch beeld of symbool wist te vinden of creëren, bij Spartacus werd dat de strijdbaar opgeheven arm van Kirk Douglas met gebroken keten. Dit beeld speelde een centrale rol speelde in de promotie van de film. Bass was door Kirk Douglas binnengehaald, deze acteur was erg gecharmeerd van het werk van de ontwerper. Ook Kubrick was tevreden, maar pas twintig jaar later werkten Kubrick en Bass weer samen, toen Bass het affiche voor The Shining (1980) ontwierp. Dit affiche is iets minder sterk, de close-up van een maniakaal grijnzende Jack Nicholson door de toiletdeur werd uiteindelijk het iconische beeld voor de film in plaats van het door Bass gekozen beeld op zijn affiche. (Meer lezen in de volgende post over Bass en Kubrick)
YouTube staat vol met zogenaamde Saul Bass tributes, variaties, spoofs of hoe je het ook wil noemen. De meeste zijn studentenopdrachten en niet erg goed. Een uurtje surfen en veertig video’s later is het werk van Bass gereduceerd tot wat scheve balkjes, rommelige typografie en het gebruik van zwarte silhouetten. Hoewel sommige spoofs nog wel grappig zijn, kan je – als je het werk van Bass liefhebt – deze playlist maar beter niet bekijken. Het is jammer om te merken dat studenten Bass als inspiratiebron noemen, maar dan niet verder gaan het knippen en plakken van stijlkenmerken uit zijn bekendste filmtitelsequenties. Terwijl het unieke talent van Bass vooral lag in zijn strategie films te reduceren tot dat éne krachtige beeld, een beeld met de potentie om uit te groeien tot icoon voor de gehele film. Hoe bijzonder die gave is, bewijzen al die makkelijke pastiches op YouTube wel.
Alternatieve titelsequentie voor The Shining, de maker liet zich “inspireren” door Saul Bass
Morgen opent in het EYE filminstituut een tentoonstelling over het werk van regisseur Stanley Kubrick. Niet te zien is deze brief van Con Peterson aan Stanley Kubrick over John Whitney en de slit-scanner waarmee de legendarische Stargate sequentie uit 2001: A Space Odyssee gemaakt is. Want deze hangt tot 19 augustus 2012 in New York bij het Museum of the Moving Image.
Brief van Con Pederson aan Stanley Kubrick gedateerd 23 july 1965, Collectie: Museum of The Moving Image, NY
De brief maakt deel uit van een door Persol (brillen) gesponsorde tentoonstelling. Gastcurator Michal Connor koos 30 “magnificient obsessions”; regisseurs, acteurs, componisten, etc. die op een obsessieve manier met hun vak bezig zijn. Obsessief in positieve zin uiteraard. Douglas Trumbull is één van de uitgelichte filmmakers in dit tweede deel van de tentoonstelling (er zijn drie tentoonstellingen met elk 10 obsessies). Trumbull en Pederson (van de brief) werkten aan de special effects van de film en waren verantwoordelijk de zogenoemde ‘Stargate sequentie.’
In een concept versie van het script van 2001: A Space Odyssee, ook te zien in de tentoonstelling in New York, wijdt Kubrick maar een paar woordjes aan deze sequentie:
INT& EXT SPACE FOG – Fantastic voyage/ through astronimical wonders: the birth of galaxies, great red stars, misty nebulas, etc.
De regisseur liet dit element van het script met opzet open voor de ontwerpers en het special effects team.
Hoe visualiseer je een reis door tijd en ruimte? Trumbull bedacht dat de slit-scan techniek het beste zou zijn om de caleidoscopische effecten te creëren die hij voor ogen had. Belangrijk was dat de kijker de reis zelf zou ervaren en als het ware de ruimte in gezogen zou worden. In de tentoonstelling werd de slit-scan techniek als volgt beschreven: “slit-scan images are created by holding the shutter of a camera open while moving a slice of an image in front of it – similar to the streched-out effect created when a document moves while it is being scanned or photocopied.” Die uitgeveegde weergave van een object geeft de illusie van beweging weer waar Trumbull naar zocht.
Dit principe paste Trumbrull en zijn team toe op film. John Whitney, die enkele jaren eerder een analoge computer bouwde voor de productie van abstracte animaties, was al bezig met het experimenteren met de slit-scan techniek op film in plaats van foto. Ze bouwden een enorme installatie aangestuurd door een analoge computer die de bewegingen van de filmcamera ten opzichte van het achterdoek met artwork en het zwarte paneel met de smalle uitsparing berekende. Ik waag me verder niet aan een beschrijving van hoe het slit-scan filmen precies ging, deze illustratie laat zien hoe de installatie eruit zag. Voorbeelden van het originele artwork en het gefilmde slit-scan resultaat kan je hier zien.
Foto van een slit-scan apparaat op de set van 2001: A Space Odyssee (1968), Collectie Warner Bros. Inc.
Maar goed, de Stanley Kubrick tentoonstelling draait natuurlijk niet alleen om de Stargate sequence of 2001: A Space Odyssee, want Kubrick maakte nog wel meer meesterwerken; Lolita, A Clockwork Orange, The Shining en deze films zijn vanaf morgen allemaal op het grote scherm te bewonderen bij EYE aan het IJ.
Albert Exergian - Dexter, Iconic TV Poster Series 2009
Misschien had u deze minimalistische tv-posters van Albert Exergian al eerder gezien op het web? Ik was ze alweer vergeten, maar ze zijn opgenomen in de tentoonstelling Graphic Design: Now in Production. De Guarian schreef in januari 2010: “Television imagery and artwork is rarely of a quality worth hanging on your walls. Welcome, then, Austrian designer Albert Exergian, who’s created a series of modernist images inspired by TV shows…” Met de eerste zin ben ik het uiteraard niet eens, maar Exergian’s affiches zijn inderdaad wonderschoon. Sommige zijn alleen te identificeren als je de serie goed kent. Meer te zien (en bestellen) op Exergian.com.
David Exergian - Iconic TV Poster Series 2009 @ Graphic Design: Now in Production, Governers Island, NY
Graphic Design: Now in Production op Governers Island, New York. De vormgeving van de tentoonstelling is van Project Projects en Leong Leong. In het gebouw zijn ook de enige (werkende) toiletten op het eiland.
Graphic Design: Now in Production is een reizende tentoonstelling van het Smithsonian Institution’s Cooper-Hewitt, National Design Museum in New York en het Walker Art Centre in Minneapolis. De tentoonstelling reist door de VS en is van 1 juni tot 3 september in New York op Governers Island. Dit eilandje, op 10 minuten met het pontje vanaf Battery Park, is alleen in de weekenden te bezoeken. Governers Island werd in 1624 in gebruik genomen door de Hollanders en diende daarna als militaire basis voor het Amerikaanse leger. Inmiddels staan het oude fort, de villa’s van de hogere officieren en kazernes er al vele jaren verlaten bij. Het zuidelijke deel van het eiland is het moment niet toegankelijk. Daar wordt gewerkt aan een park, naar een ontwerp van een Nederlands bureau (West 8).
Bij mijn bezoek afgelopen week heb ik er geen kaaskoppen gespot, behalve in de tentoonstelling: Experimental Jetset, Roel Wouters, Jonathan Puckley, Luna Maurer, Mevis en Van Deursen, Michiel Schuurman, Irma Boom, Catalogtree, Metahaven, Karel Martens, om er een paar te noemen. De kwaliteit en populariteit van het Nederlands ontwerp komt niet uit het niets, we hebben immers een uitgebreid systeem van fondsen en stichtingen die daar aan meewerken. Zo blijkt ook de credits van de tentoonstelling: het Mondriaan Fonds, The Netherlands-America Foundation, Gemeente Amsterdam en Cultural Services (van het Nederlands consultaat in New York) betaalden mee aan de tentoonstelling.
Experimental Jetset - Statement and Counterstatement (2011) @ Graphic Design: Now in Production op Governers Island, NY. Experimental Jetset maakt dit drieluik speciaal voor deze tentoonstelling. De collage verwijst naar de Franse affichistes die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw op straat (reclame)affiches scheurden en zo bewerkte tot nieuwe werken. In deze collage verwerkte Experimental Jetset affiches uit periodes en ontwerpers die hen beïnvloedde en zo creëerden ze een 'paper memory' of een 'graphic archeology' van zichzelf. De quote is van Walter Benjamin en gaat over de leeservaring onder invloed van hash. Experimental Jetset: "it's a quote that means a lot to us, as it provides us with a very useful model of how graphic design can be interpreted: as a landscape of conflicting voices, in which truth becomes something living." (Blauvelt, Andrew and Ellen Lupton. Graphic Design: Now in Production. Walker Art Center, 2011, p. 108)
