Tekenen met de lichtdrukmachine

Uit de nalatenschap van Els Salomons zijn twee mappen met tekeningen opgedoken. In overleg met Cor Straatmeyer heeft de erfgename van Els Salomons deze twee mappen beschikbaar gesteld voor het onderzoekproject ’50 jaar tv-decor’ waarvoor mijn dank! Na onderzoek zal ik ze overdragen aan het NIBG.

Het gaat om een flinke map met tekeningen van Els Salomons en een stapeltje tekeningen van Hans Christiaan van Langeveld. Over de eerste map later meer, het tweede stapeltje is reeds gefotografeerd door Freek Biesiot. Voor een groot deel zijn dit originele tekeningen op calqueerpapier van ontwerpen die we al kennen van de foto’s uit de collectie van Jan van der Does (zie deze blogpost).  Het gaat waarschijnlijk om een selectie werk die Van Langeveld mee nam – en liet fotograferen – om mee te nemen naar Engeland, waarnaar hij in 1964 emigreerde. Hij wilde daar aan het werk als decorontwerper en zal een soort van portfolio hebben gemaakt. Het is niet bekend of hij deze selectie tekeningen bij zijn goede vriendin Els in bewaring achterliet of dat deze later op een andere wijze in haar bezit zijn gekomen.

Freek Biesiot heeft de tekeningen van Van Langeveld op de foto gezet. Van Langeveld gebruikte bij een aantal decorontwerpen de lichtdrukmachine om verschillende grijstinten in de tekening te brengen. Decorontwerpers tekenden soms direct op calqueerpapier (of hun tekeningen op papier werden overgetrokken op calqueerpapier) en deze calques werden vervolgens op de lichtdrukmachine vermenigvuldigd. Twee vellen calqueerpapier op elkaar laten minder licht door en geven dus een donkerdere afdruk. Van Langeveld maakte zodoende collages van calqueerpapier waarmee hij verschillende gelijkmatig grijze vlakken creëerde die hij vervolgens bijschilderende met Oost-Indische inkt. Zo creëerde hij een rijke variatie aan grijstinten die weer zorgde voor diepte en textuur in de decortekening. Freek fotografeerde een aantal van Van Langeveld’s tekeningen (de lichtdrukken dus, niet de originele calques) op de lichtbak en zo komt deze collage-techniek echt goed aan het licht.

 

De waaier

Via Marjolein Sligte zijn een aantal tekeningen van Hans Christiaan van Langeveld uit 1977 naar boven gekomen. Het gaat kostuumontwerpen voor een theateruitvoering van De waaier uit 1977.

Actrice Marjolein Sligte kwam in bezit van deze tekeningen na het overlijden van Erik Milo. Zij had begin jaren tachtig samengewerkt met deze liedjesschrijver in het Amsterdamse theater-restaurant De Koopermoolen waar zij originele musicals opvoerden. Milo schreef de liedteksten die door hemzelf, Sligte en een klein aantal andere acteurs/zangers op toneel gebracht werden. Ze verloren elkaar daarna uit het oog en in de tussentijd kreeg Milo een relatie met Hans Christiaan van Langeveld.

Van Langeveld had in 1964 ontslag genomen als decorontwerper bij de NTS om in Engeland zijn geluk te beproeven,  maar sinds 1977 woonde en werkte hij weer in Nederland als decor- en kostuumontwerper voor theater. Hij heeft toen de artiestennaam Hans Christiaan aangenomen.

In 1988 kwam Sligte opnieuw in contact met Milo bij de musical Better TimeS (Pieter Kruidhof producties) waar zij beide een rol in speelden. Hans Christiaan was verantwoordelijk voor het decorontwerp. Dit zou het laatste project zijn voor Hans Christiaan die in 1989 overleed. Sligte onderhield daarna veel contact met Milo en verzorgde hem tot zijn dood in 1991. Zodoende kreeg zij deze tekeningen van Hans Christiaan in bezit.

De waaier (Il Ventaglio) is een achttiende-eeuwse komische opera geschreven door Carlo Goldoni. Het speelt op het dorpsplein van een klein dorp in de omgeving van Milaan, Italië, waar een waaier een opeenstapeling van misverstanden veroorzaakt tussen de verschillende geliefden. In 1977 heeft de Haagse Comedie dit stuk op toneel gebracht onder regie van Guido de Moor.

Eric van Ingen en Geert de Jong in De Waaier (1977). Bron: De Telegraaf, 9-9-1977

Eric van Ingen en Geert de Jong in De Waaier (1977). Bron: De Telegraaf, 9-9-1977

Hans Christiaan ontwierp naast de kostuums ook het decor, maar daar is helaas geen tekening van bewaard gebleven. De recensies uit de Nederlandse dagbladen zijn lovend, ook over het decor. De Telegraaf schrijft: “Decor en aankleding waren al bij het begin aanleiding voor een open doekje en terecht. Beide zagen er prachtig uit en sloten perfect aan bij de realistische regie-opvatting van Guido de Moor, zodat het kijkgenot nog in aanzienlijke mate verhoogd werd.” (9-9-1977)