Arie Teunissen aan het werk op de Paintbox, omringt door zijn creaties. Foto: Arie Teunissen
Voor de tentoonstelling Show me the news heb ik uiteraard ook contact gezocht met Arie Teunissen die van 1989 tot 199 als ontwerper bij het NOS Journaal en het Jeugdjournaal werkte (en vanaf 1966 op de NTS/NOS Afdeling Grafisch Ontwerp). Hij heeft laden omgekeerd, dozen en mappen geleegd, maar had helaas geen tastbaar werk meer om te kunnen laten zien in de tentoonstelling. Hij vertelde me het volgende:
“Ooit, wat mij betreft jaren zestig, deed de hele afdeling Grafisch Ontwerp mee aan wat toen ‘Journaaldiensten’ heette. Bij toerbeurt deden we een dag de dienst die voornamelijk bestond uit het, met de hand, maken van landkaarten, teksten (op de hotpress) en andere soorten van uitleg. Later sneden en plakten we de kaarten uit gekleurd papier met gefotozette strookjes tekst die verwijderbaar waren zodat de kaarten meerdere malen gebruikt konden worden.”
“Tegen het eind van de jaren zeventig kwam een kleinere vaste ploeg in de plaats van de toerdiensten, en die ploeg werd uitgebreid toen het ‘gereedschap’ de Paintbox werd. Vanaf ongeveer 1990 gingen Dick van Stralen en ik over van de afdeling Grafisch Ontwerp naar het Journaal om het ontwerp en de coördinatie voor de dagelijkse NOS Journaals te doen. Daar hoorde ook het Jeugdjournaal bij, waarvoor ik ook veel heb geïllustreerd. De vormgeving bestond onder andere uit het in een vast stramien laten zien van het onderwerp naast de nieuwslezer(es). Verder ontwierpen we uitleg die nodig was bij het onderwerp: grafieken, teksten, landkaarten en wat er zoal nodig was. Afhankelijk van de hoeveelheid was dit onder behoorlijke tijdsdruk.”
“Eerst werkten nog met hulp van operators die op onze aanwijzingen de Paintbox bedienden. Later deden we ontwerp én uitvoering grotendeels zelf. En dat is ook de reden dat ik niets tastbaars heb gevonden. Het gebeurde allemaal digitaal en zit -voorzover het er nog is – in de Paintbox-archieven. De overgang van de zeer kostbare Paintbox naar de computer heb ik net niet meegemaakt, dat was niet lang na ik vertrok in 1999.”
“Ik heb nog wel digitaal beeld. Bij mijn vertrek bij het journaal heb ik een videoband met voorbeelden van mijn werk gekregen. Daarvan komen bovenstaande stills. Het zijn op de paintbox getekende portretten van in 1993 overleden personen voor het jaaroverzicht van het NOS Journaal. Ik weet het niet helemaal zeker meer, maar Martin de Groot, die de regie had van dit jaaroverzicht was degene die op het idee kwam mij de overledenen te laten portretteren met een tekening. Dat was voor het eerst, want daar werden in de regel foto’s voor gebruikt. Ik tekende de portretten op virtueel tekenpapier in een virtueel schetsboek en ze zagen er kennelijk zo echt uit dat er verzoeken van nabestaanden kwamen of ze de tekening mochten hebben. Het geheel werd ‘geanimeerd’ omgebladerd en van stemmige muziek voorzien. Er was in die tijd – misschien nu ook nog wel – een traditie om het jaaroverzicht nadat het af was gezamenlijk te bekijken met iedereen die er aan meewerkte. Een aardig compliment was dat er na het ‘overledenen’-filmpje een spontaan applausje opklonk.”
In de tentoonstelling Show me the news bij Museum Hilversum is meer Paintbox-artwork te zien van Dick van Stralen, Arie Teunissen en andere ontwerpers bij het NOS Journaal.
Hoe deze leader eruit heeft gezien is gemakkelijk op te maken uit het bij het werkrapport gevoegde storyboard (hierboven). Het is een live-animatie geweest, dat wil zeggen dat er niet beeldje voor beeldje is opgenomen, maar dat de bewegingen live voor de camera zijn uitgevoerd. Knip en plakwerk dus; met karton, splitpennetjes, schuifjes en ijzerdraadjes. Tel daar een paar effecten van de camera bij op: super-imposition en inrijden (zoom), en dan heb je ongeveer het scala aan mogelijkheden wat de grafische afdeling in 1956 tot haar beschikking had om in korte tijd en met weinig geld leaderanimaties te maken.
