Het Sonic Acts festival opende dit jaar vroeg, op 12 januari, met de tentoonstelling die tot en met de laatste dag van het festival (24 februari) te zien is. Voorheen werd de tentoonstelling altijd gehouden bij het Nederlands Instituut voor Mediakunst aan de Keizersgracht. Het NIMk werd wegbezuinigd, maar maakte een nieuwe start in samenwerking met SMART Project Space gehuisvest in het oude pathologisch anatomisch laboratorium van het Gasthuis in de Arie Biemondstraat. De samenwerking kreeg de naam New Art Space Amsterdam (NASA). Het doel van NASA is de actieve dialoog aangaan met hedendaagse kunstenaars die grens- en discipline overschrijdend werken. Dit doen ze door bijvoorbeeld artist-in-residence programma’s, tentoonstellingen en andere events. De veelzijdige functies in het SMART Project Space gebouw (met oa. een filmzaal, theaterzaal, boekwinkel en restaurant) en ruime openingstijden maakt het een logische samenwerking die tevens hoop geeft op een toenemend aantal bezoekers.

Maar zo’n gebouw met meerdere exploitanten heeft ook zijn nadelen. Bij het NIMk in de voormalige (dans)school kon het geluid hard en het feesten tot laat. De buren waren natuurlijk niet altijd blij, maar de sfeer was altijd gezellig rommelig. NASA en Sonic Acts konden zaterdagmiddag niet garanderen dat de geplande performances bij de opening niet uit de hand zouden lopen. Daarom verhuisden Raime, Peter Swanson, Cut Hands en Lee Gamble naar OT301. Dat doet natuurlijk niets af aan de kwaliteit van de tentoonstelling en programmering, maar echt gezellig werd het daarom niet in het steenkoude laboratorium.

Matthijs Munnik Citadels: Lightscape V. Foto door Rosa Menkman

De tentoonstelling nam ons mee naar The Dark Universe. Een beetje ontdekkingsreiziger heeft een passend kostuum, in dit geval kregen we charmante blauwe hoesjes voor over de schoenen. Bij grensoverschrijdende kunst kan de hele ruimte onderdeel uitmaken van het werk, ook de vloer dus, en die moet in een aantal ruimtes beschermd worden tegen zwarte vegen. En zo schuifelen we op onze slofjes door de ruimtes en gangen van het gebouw. Het blijkt al snel dat de tentoonstellingsruimtes heel wat afwisselender zijn dan de overzichtelijke grote kamers van het NIMk. De ruimte waar Black Rain (2009) van Semiconductor is opgesteld bijvoorbeeld -eigenlijk een hoge tussenruimte met twee niveau’s- levert een prachtige omgeving op voor het werk. Beetje oneerbiedig (en vies) was het wel dat dit tijdens de opening tevens de rookruimte was.

Semiconductor Black Rain. Foto door Rosa Menkman

Naar welke donkere – als in onbekende – universums kan je afreizen in de tentoonstelling? Een aantal werken hebben het heelal als thema. Semiconductor neemt je met Black Rain mee naar voorbij de Melkweg, langs exploderende sterren en zonnewind. Félicie d’Estienne d’Orves herschept een Supernova (Cassiopeia A) (2012) op menselijke schaal. Matthew Biederman schiep met Event Horizon (2012) een metafoor in beeld en geluid voor het gelijknamige verschijnsel uit de relativiteitstheorie. Een lastig te interpreteren werk dat mét of zonder een tweede projectie op doorzichtig zwart gaasdoek te zien is. Zonder het gaas spatten de kleuren van het scherm, mét het gaasdoek ervoor rijst de vraag welk perspectief je precies moet kiezen: hoort de projectie op het gaasdoek één op één te vallen met de projectie op het andere doek? Moeten de perspectivische lijnen op het gaas kloppen met de hoeken op het doek? Net als elk punt een eigen horizon heeft, biedt deze opstelling voor elk perspectief een andere waarneming.

Matthew Biederman Event Horizon. Foto door Rosa Menkman

Ivanka Frank en Matthijs Munnink richten zich op een andere grens van onze visuele waarneming, namelijk die tussen ogen en hersenen. Beide kunstenaars stellen de ogen bloot aan extreme prikkels. Bij Franke’s Seeing with Eyes Closed (2011) is dat een grid van snel knipperende led-lampjes waar je met je ogen dicht voor moet gaan zitten. Bij Munninks Citadels: Lightscape V (2012) is het een scherm dat heel snel flikkerend gekleurd licht uitstraalt dat reflecteert op de witte muren, het plafond en vloer. (Hier moet je je ogen open houden, maar met de ogen dicht is de ervaring ook heel interessant.) De hersenen raken door de sensorische overdaad in de war. Het gevolg is dat iedereen de signalen anders ‘ziet’. De één ziet specifieke vormen in kleur, de ander patronen in zwart en wit en een derde ziet weer iets heel anders. Ook voor mensen zonder epilepsie roepen deze twee werken een ervaring op die dicht tegen het onplezierige zit. De doorzetter wordt beloond met een fantastische, psychedelische trip.

Revolver (2013) van HC Gilje, het eerste werk in de tentoonstelling is minder letterlijk binnen het festival thema te plaatsten, hoewel het speciaal voor Sonic Acts gemaakt is. Niettemin is het een prachtig lichtsculptuur dat roterende lichtbanen op de muren werpt. De wisselende kleurbanen worden gemaakt door drie grote ringen van verschillende diameter, opgehangen in het midden van de ruimte, waarbinnen witte, rode en blauwe led lichtjes rondreizen in verschillende snelheden. De schaduwen en lichtprojecties zijn daardoor elke rotatie anders. Als toeschouwer beïnvloedt je projectie, behalve wanneer je in de cirkels gaat staan. Maar dan zie je de projectie niet. Mooi en fascinerend was ook ~~Kulunka~~ (2012) van Yolanda Uriz Elizalde. Zij laat ons geluid horen, zien en voelen in een donkere ruimte met behulp van speakers in een glazen bak met water. De door geluidsfrequenties veroorzaakte patronen in het water reflecteert ze met stroboscopisch licht op het plafond waaronder de bezoeker op een houten ‘bedje’ wordt blootgesteld aan dezelfde trillingen. Een ervaring waar je goed de tijd voor moet nemen, wil je het in de catalogustekst genoemde effect van gewichtsloosheid ondergaan. Tijdens de drukbezochte opening was het door in- en uitlopende bezoekers iets te onrustig daarvoor.

Yolande Uriz Elizalde ~~Kulunka~~ foto door pieter.kers@beeld.nu

In de laatste ruimte, ietwat achteraf in het souterrain wordt ten slotte Jürgen Reble’s film Materia Obscura vertoont. Reble neemt ons mee naar de wereld van de kleine chemische deeltjes, waarover we net zo weinig weten als over het immense heelal. Zeer aan te raden is de audiotour van Justin Bennet, getiteld Spectral Analysis WG (2013). Hij creëert een spannend en mysterieus verhaal gebaseerd op de geschiedenis van het anatomisch laboratorium. Leuke bijkomstigheid is dat je de kans krijgt om de omgeving van het voormalig ziekenhuisterrein eens wat beter te bekijken. Zo stond ik zaterdagnacht om kwart voor twaalf in waarschijnlijk de koudste nacht van het jaar onder de poort bij het Helmerplantsoen minutenlang te luisteren naar de elektromagnetisch geluidspulsen van twee bomen. En dat vat de avond goed samen: koud, vreemd en mooi.