In verband met het verschijnen van het VPRO Gids Covers – boek duiken we in deze zomerserie in de geschiedenis van de VPRO-(televisie)ontwerpers
VPRO-herkenningsbeelden (ontwerper niet bekend) Collectie Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Het idee van “huisstijl”; een consequent gebruik van een logo en vormgeving, is in de jaren zestig nog geen gemeengoed. Bij de omroepverenigingen zie je dat alle afdelingen (de omroepgids, televisie, radio en bestuur of algemene zaken) allemaal hun eigen gang gaan. Van een samenhangende visie of beleid is nauwelijks sprake. Maar vooral bij de omroepgidsen wordt wel nagedacht over vorm. De gidsen zijn immers sinds de oprichting van de omroepverenigingen in de jaren twintig bij uitstek het middel om leden aan een vereniging te binden. Een aantrekkelijke vormgeving is daarbij cruciaal. Het gaat bij de vormgeving van de gidsen altijd om twee zaken. Ten eerste moet de informatie over programma’s, tijden en zenders (‘het spoorboekje’) op een duidelijke, heldere manier gerangschikt worden. Een heel gepuzzel en veranderingen kunnen altijd rekenen op felle reacties van abonnees. Ten tweede dient het ontwerp van de programmagids de identiteit van de vereniging weer te geven. Dat gebeurt op subtielere wijze: de keuze voor een stijl en typografie, hoeveelheid en soort afbeeldingen (illustratie of fotografie), gebruik van kleur, etc.
Titelkaarten voor VPRO-programma's (Rob van den Berg, NOS)
Begin jaren zestig kiest de redactie van de VPRO programmagids, Vrije Geluiden voor een ‘Zwitserse koers’, zo is te lezen in het VPRO Gids Covers – boek. Schreefloze letters, weinig franje en versiering. In 1966 wordt die stijl doorgezet als algemene huisstijl. Er komt een logo ter vervanging van het zendmast embleem van Lex Barten dat over de gehele VPRO gebruikt moet gaan worden. Dus ook op de suikerzakjes én op televisie. Jan Bons ontwerpt een “transparant, helder, neutraal” beeldmerk. Dat past uitstekend bij de Zwitserse, modernistische koers en de bescheiden opstelling van de kleinste omroepvereniging. Na 1966 wordt er dan ook serieus werk gemaakt van het consequent doorvoeren van deze huisstijl onder leiding van Han de Vries en Otto Treumann. Ook de vormgeving op televisie moet eraan geloven. De willekeurig door elkaar gebruikte symbolen (zendmast, wolken, vogel, roos) en lettertypes verdwenen en maakten plaats voor een standaard opmaak voor de VPRO-titelkaarten met de transparante letters. Voor de uitwerking van deze vormgeving is de VPRO uiteraard afhankelijk van de afdeling Grafisch Ontwerp van de NOS. Rob van den Berg ontwerpt ergens eind jaren zestig regelmatig titelkaarten ter introductie van de VPRO-programma’s. Het is een perfecte vertaling van de Vrije Geluiden vormgeving en de VPRO heeft dus eindelijk een echte huisstijl. Hoewel, in het VPRO Gids covers-boek valt te lezen dat in 1969 -vier jaar na de invoering van Jan Bons’ logo- de zendmast van Lex Barten nog steeds op de suikerzakjes prijkt.
vrije geluiden 1967(Otto Treuman) en 1968
Zoals dat gaat met een huisstijl, gaan na verloop van tijd de verschillende gebruikers weer hun eigen weg. Dat proces wordt bij de VPRO nog versneld omdat de vereniging vrij radicaal van koers verandert. Vernieuwingen op het gebied van vormgeving komen dit keer niet van de gids redactie maar van de televisie. Daarover volgende week meer.
