Author Archives: Liselotte Doeswijk

Ffukkie Slim

Posted on by
Reply

Goed nieuws: Purno de Purno is verkrijgbaar op DVD! “ALLE afleveringen van ALLE series van 1989 tot 2009. Meer dan 65 afleveringen, bijna 7 uur idiosyncratische animatie.” Sapperedosio!

Hans Wessels, één van de makers van deze cultklassieker maakt later nog zo’n fijne subversieve kinderanimatie: Ffukkie Slim. Wessels: “omdat de directeur van de VPRO die middag bij mij op bezoek zou komen, wilde ik iets te presenteren hebben. Ik heb toen mijn goede vriend Steve gevraagd voor mij te poseren. Ik heb zijn mond gefotografeerd en uitgeknipt, daaromheen een mannetje getekend en Ffukkie Slim was geboren! ‘Hij woont in Ghettostad met zijn Omi en in zijn hoofd woont de oorwurm Andy Wormhole. En Andy is niet alleen dichter en filosoof, maar bovenal muzikant en DJ!’, vertelde ik erbij. De week daarna had ik een contract voor 13 afleveringen!”

De scenario’s schreef Wessels samen met de animatoren Ferry van Schijndel, Martijn van den Bos en Lucas de Peinder. Wessels: “dan gingen we een maand naar Thailand of naar Cuba met een laptop en dan kwamen we weer terug met een nieuwe serie.” Daarna werden de acteurs gecast en opgenomen, dan de soundtrack in elkaar gezet. Vervolgens gaat het team aan de slag met de animatie. Net als Purno de Purno (zie Vorm van vermaak, p. 205) wordt Ffukkie Slim weer op een bijzondere manier gemaakt, in dit geval met een bonte verzameling aan 2D en 3D technieken. De 2D animatie is gebaseerd op gescand tekenwerk en in Flash geanimeerd, een techniek die eigenlijk niet geschikt is voor het maken van televisie. De achtergronden zijn weer gemaakt met 3D Studio. Van Ffukkie Slim zijn 39 afleveringen (van 8 minuten) uitgezonden door de VPRO tussen 2002 en 2007. Nog meer goed nieuws: alle drie de seizoenen staan op YouTube op het Official Ffukkie Slim Channel.

UNK!

NOS Paintbox

Posted on by
Reply

Het NOS Journaal heeft een leuk ‘achter de schermen’ weblog met video’s. Jeroen Overbeek maakte een post over de ‘Paintbox’, de afdeling die de dagelijkse vormgeving van de NOS Journaals en het Jeugdjournaal verzorgd. De landkaarten, animaties, grafieken, enzovoorts. Het Jeugdjournaal besteedt sinds de allereerste aflevering heel veel aandacht aan dit soort ondersteunde beelden. Je neemt de informatie immers veel beter op als beeld en geluid elkaar helpen. Hellen Kret, regisseur van het Jeugdjournaal vertelt aan Overbeek hoe het allemaal in zijn werk gaat.

Tot begin jaren tachtig worden de graphics voor het Journaal door de grafici van NOS Grafisch Ontwerp verzorgt. Dat gebeurde in toerbeurt. Één of twee grafici staan de hele middag paraat om eventueel op het allerlaatste moment een landkaartje of een grafiek te maken. De instructies worden doorgebeld en een koerier haalt dan voor de uitzending het koffertje met titelkaarten op. In de jaren zeventig, mede door de komst van kleurentelevisie, ontstaat de behoefte aan wat meer eenheid. De landkaarten krijgen allemaal dezelfde kleuren, het gebruik van Letraset wrijfletters zorgt voor eenheid in de typografie en gebruikte kaarten worden bewaard met het oog op hergebruik.

De Paintbox doet zo begin jaren tachtig haar intree in de tv wereld. Deze grafische computer is de perfecte machine om nieuwsgraphics op te maken. Men kan een stilstaande opname, zoals een landkaart, foto of videobeeld op gemakkelijke en snelle wijze bewerken. De NOS krijgt al snel zo´n Paintbox op de redactievloer. De nieuwsgraphics kunnen nu natuurlijk niet meer op de grafische afdeling gemaakt worden en de grafici verhuizen – nog steeds in toerbeurt- naar de Journaal redactie.

Het is geen ideale situatie. De Journaal redactie ziet liever een eigen team met vaste mensen op de redactievloer. Maar de ontwerpers van Grafisch Ontwerp staan niet bepaald te springen om permanent naar het Journaal te gaan. Het werk is immers een stuk minder veelzijdig en uitdagender dan op de Grafische afdeling. Uiteindelijk sluit Frans van der Aa, chef van de grafici en decorontwerpers zo rond 1984 een contract met het Journaal. Twee ontwerpers± Arie Teunissen en Dick van Stralen, verhuizen definitief van NOS Grafisch Ontwerp naar het NOS Journaal. Het Journaal vaart er wel bij. De komst van twee ervaren ontwerpers is op televisie duidelijk te zien. Arie Teunissen verzamelde een aantal van de nieuwsgraphics die hij in die jaren maakten (zie de foto hieronder). Deze beelden kwamen links naast de presentator in beeld (zoals rechtsonder naast Joop van Zijl). Niet al het nieuws leende zich daarvoor, maar waar het kon, zorgden Teunissen en Van Stalen voor een slimme vormgeving, een dubbele laag of een visueel grapje. In de collage hieronder bijvoorbeeld: twee bleke bankbiljetten aan een waslijn, zal ongetwijfeld voor een item zijn geweest over witwassen. En hoe duidelijk is de combinatie van de Japanse vlag en een rood stempotlood? Met zulke slimme graphics kan je het geluid uitzetten en toch het nieuws meekrijgen!

Van Stalen en Teunissen gaan eind jaren negentig met pensioen. Er is een hoop veranderd, hun oude afdeling, NOS Grafisch Ontwerp is verzelfstandigd tot NOB Design. De Paintbox is vervangen door nieuwe machines en software. De grafisch ontwerpers bij het Journaal worden redacteuren genoemd, omdat er niet alleen vormgeving, maar ook inhoud van ze verwacht wordt. Maar sommige dingen blijven hetzelfde: het hoekje waar de grafische redacteuren werken heet nog steeds gewoon de Paintbox afdeling.

Volgende week meer over het NOS Journaal en de nieuwe vormgeving!

Binnenkort: Frans van der Aa

Posted on by
Reply

Frans van der Aa was de afgelopen weken zo vriendelijk om mij uitvoerig te woord te staan over de periode dat hij bij de NOS werkte. Eerst was hij anderhalf jaar chef Grafisch Ontwerp en daarna, van 1975 tot 1989, leidde hij de grafici én decorontwerpers als chef van de hoofdafdeling Ontwerp. Binnenkort een verslag van die gesprekken, maar als ‘teaser’ alvast de vacature waarmee het in de zomer van 1973 allemaal begon.


De paginagrote advertentie verscheen in reclamevakblad Ariadne op 31 mei 1973, p. 35. Collectie: ReclameArsenaal.nl

Anne Frank

Posted on by
1

Op 4 mei 1962 was op de Nederlandse televisie het toneelstuk The diary of Anne Frank te zien. De regisseurs waren Karl Guttmann en Willy van Hemert. Peter Zwart ontwierp het decor, in dit geval de zolder van het achterhuis. Helemaal historisch correct is zijn zolder niet, maar in 1962 was er dan ook geen uitgebreide website waar je vanachter je pc’tje even snel in een 3D versie van het achterhuis kon rondkijken (annefrank.org).

TROS

Posted on by
Reply

Mooie vondst bij De Slegte: de kalender van Drukkerij Mart. Spruijt van het jaar 1980. Paul Mijksenaar vroeg bekenden uit het grafisch vak om hun drie favoriete merken in te zenden. Dat levert een mooie verzameling op van 52 pagina’s met opvallend veel -al dan niet ironisch bedoelde- nostalgie: Flipje, het Michelin mannetje, Droste, Coca-Cola, enzovoorts. De bijdrage van Rolf Mager, ‘grafisch ontwerper en publicist’ is in ieder geval weinig serieus. Één van zijn inzendingen is het logo van de TROS. Mager noemt als ontwerper de Duitse ontwerper Carl Steinherr. Het hoe en waarom de TROS in 1966 bij deze Steinherr terecht kwam, beschrijft hij helaas niet, maar zijn analyse van het logo is erg vermakelijk.

Doelgroep: enkele honderduizenden apolitieke, aculturele, a-intellectuele ‘bijkomers’ (kenmerk: ‘k heb overdag al sores genoeg, ‘k wil noù-es effe rielèksen’). Criterium naamkeuze (TROS dus): zo neutraal mogelijk, maar nèt even die lekkere zeehelden/hollandseglorie-associatie (gooi los die tros). Vormgevings-formule: geen eigen gezicht (daar herkent de doelgroep zich het best in). Gekozen vorm: een nietszeggende rozet om een tv-beeldscherm (tekenonderwijs 1930), keurig met de passer geconstrueerd (dan kan niemand je verdenken van een eigen handschrift), zonder richting (net als de doelgroep) en van alle kanten gelijkvormig (idem). Volmaakt spanningsloos, dus optimaal relaxend. Beoordelingscijfer: 9.

Aldus Rolf Mager. De TROS is niet het enige tv-logo in de kalender. Misschien leuk om te weten dat in 1980 het VPRO-vignet van Jaap Drupsteen een van de favoriete merken van Titus Yocarini was. En dat W. Warner, bedrijfsleider van drukkerij Spruijt het oude VARA-embleem van Albert Hahn uit 1928 erg kon waarderen. Beide meenden dat wél serieus overigens.

Meer weten:
– Video-interview van Titus Yocarini met Frans Spruijt: Deel 1 en deel 2 (YouTube)
– Weet je iets over Carl Steinherr? Laat het me weten!

Aanvulling 1-2-2015
Tine Paternotte mailde de volgende informatie over Carl Steinherr:

Carl Steinherr is geboren in München, volgde daar zijn opleiding aan de Akademie für das Graphische Gewerbe en werkte daarna als freelance ontwerper voor onder andere Lufthansa. Steinherr kwam in 1962 naar Amsterdam.

Hij was instructor, later assistent art-director aan de Famous Artist Schools. Deze opleiding is in 1947 opgericht door Albert Dorne in Westport (Connecticut VS) en werd door Pieter Strijder, een charismatische en bevlogen directeur, op 4 December 1961 geïntroduceerd in Europa, het hoofdkantoor werd gevestigd in Amsterdam. De Famous Artist Schools was een schriftelijke opleiding van hoog niveau tot professioneel reclametekenaar/illustrator, een ongekend fenoneem in die tijd.

Min of meer bij toeval mocht Pieter Strijder bij AVRO’s Televizier in een interview met Joop van Zijl zijn verhaal vertellen en toelichten, een vorm van free-publicity die een spectaculaire stijging van het aantal studenten veroorzaakte. Omdat het project uniek was bleef ook de aandacht/contacten met de media/omroepen. Mies Bouwman opende de laatste vleugel in een nieuw gebouwd, modern pad aan de Baden Powellweg in Amsterdam-Osdorp in september 1966. Het Instructors Department – de docenten – bestond inmiddels uit 30/35 man/vrouw met 8/9 verschillende nationaliteiten.

De TROS vroeg de docenten een logo te ontwerpen en Steinherrs ontwerp werd uitgekozen. Het oog vormde het uitgangspunt van het logo, het zijn dus eigenlijk vier grafisch gestileerde ogen die het ontwerp vormen, wat Mager hierboven een rozet noemt. Ik vind het grappig dat het nog steeds gebruikt wordt, tijdloos! Steinherr is midden jaren zeventig teruggekeerd naar München.

Alfred Hitchcock, filmtitel ontwerper

Posted on by
Reply

De samenwerking tussen Alfred Hitchcock en Saul Bass is uitgebreid beschreven door Emily King (Taking Credit, 2004) en zal ongetwijfeld ook in de monografie over Saul Bass (Kirkham & Bass, 2011) ter sprake komen. Maar wist u dat Hitchcock’s loopbaan in de filmindustie begon met het ontwerpen van tussentitels? Hij verzorgde in 1921 en 1922 zo’n beetje alle titelkaarten voor een Londonse Paramount studio. Daar kreeg hij de kans om op door te groeien naar set decorateur, production designer en regisseur.

Hoe zagen zijn tussentitels eruit? We zullen het waarschijnlijk nooit te weten komen want geen van deze films is bewaard gebleven. Niet ongebruikelijk: uit de periode van de stille film zijn méér films verloren dan bewaard. Maar je weet het nooit, misschien ergens op een zolder van een bioscoop… of bij iemand in een niet al te vochtige kelder…

De tussentitels van Hitchcock zullen waarschijnlijk veel verschillen van die van één van zijn eerste films The Lodger: A Story of the London Fog (1926). Deze tussentitels werden gemaakt door editor Ivor Montagu in samenwerking met grafisch ontwerper E. McKnight Kauffer. Alexander Ecob schreef een mooi stuk over de typografie in deze film op het blog van Eye Magazine. En bij het EYE filminstituut kunt u aanstaande zaterdag (16.00) alweer terecht voor een portie Hitchcock suspense en Saul Bass design: dan draait North by Northwest (1959).

Een eeuw vintage Beeld & Geluid

Posted on by
Reply

Arno Weltens - Een eeuw vintage Beeld & Geluid

De titel van Vorm van vermaak ontleenden we aan een rubriek van Roy in de VARA Gids. Hierin schreef hij over de vormgeving van de gadgets van vroeger. De depots van Beeld en Geluid staan namelijk vol met mooie, grappige, unieke en historisch belangrijke radio- en televisieapparaten en andere consumentenapparatuur op het gebied van beeld en geluid. Één van de mensen die aan de basis stond van deze collectie is Arno Weltens. Hij is opgeleid als binnenhuisarchitect en sinds 1981 werkzaam bij de NOS als chef van de afdeling rekwisieten. Daarna speelde hij een belangrijke rol bij het Omroepmuseum (sinds 2002 opgegaan in het NIBG).

Zijn affiniteit met geschiedenis en vormgeving komen nu opnieuw samen in het boek Een eeuw vintage Beeld & Geluid. Weltens stelde een boek samen met de hoogtepunten op het gebied van productvormgeving. Niet alleen uit de Beeld en Geluid collectie trouwens. Hij putte ook uit de archieven van Harry de Winter en van Frank van Weegen. Het boek bevat niet veel tekst, de foto’s (van Gijs Dragt) spreken voor zich. Materialen veranderen van hout naar bakeliet naar kunststof. Vormen zijn dan weer organisch, dan weer strak en geometrisch. Kleuren passen zich aan aan de beoogde gebruiker. De boodschap is duidelijk: technische vooruitgang is aardig, maar als er geen mooi jasje omheen zit, zal niemand het kopen. Voor de Apple-dweepers: nee, dat is geen uitvinding van Steve Jobs.

A. Weltens en G. Dragt. Een eeuw vintage Beeld & Geluid. D33 publicaties, Dalfsen, 2011.  Prijs: 19,95, inclusief verzendkosten. Bestellen doe je hier.

Oproep: UvALab onderzoekt de Aesthedes

Posted on by
Reply

Het onderzoekslab van Bijzondere Collecties (UvA) is een bijzonder project gestart rondom ontwerpcomputer Aesthedes. Maar weinig bedrijven konden de aanschaf ervan bekostigen. Het gerucht dat Total Design ooit bijna over de kop ging door de aanschaf van dit apparaat heeft bijgedragen aan de welhaast mythische status van de Aesthedes. Bij NOS grafisch ontwerp speelde financiën geen rol. De Aesthedes werd aangeschaft en verving grotendeels de werkzaamheden die voorheen op de zeefdrukkerij van de afdeling gedaan werden. Één van de nieuwe mogelijkheden was dat de machine prachtig en precies letters uit kon snijden. Heel geschikt om bijvoorbeeld autobelettering mee te maken. Maar of de tv-ontwerpers daar nou op zaten te wachten?

Bijzondere Collecties is op zoek naar verhalen, ervaringen en informatie van de mensen die destijds met de Aesthedes werkten of er op andere manier mee te maken kregen. Stuur ze een mail (aesthedes@uvaerfgoedlab.nl) of ga langs bij de tentoonstelling ‘The Printed Book’ bij Bijzondere Collecties (Oude Turfmarkt, Amsterdam). Daar staat van 14 april tot 13 mei een bewaard gebleven Aesthedes tentoongesteld. In het naastgelegen UvA ErfgoedLab wordt uitgebreid aandacht besteed aan deze mythische computer. Meer info bij Dutch Digital Design: De Aesthedes.

Vimeo – beste video’s

Posted on by
Reply

Vimeo vraag ons om hulp bij het kiezen van de beste video’s. Bekijk de geselecteerde video’s op Vimeo.com/awards/vote en breng je stem uit. Bijvoorbeeld op PostPanic of Jurjen Versteeg, die zijn geselecteerd in de categorie motion graphics. Of in de categorie animatie Mac ‘n cheese van HKU studenten of Melvin van HEYHEYHEY in de categorie captured.

Help us choose the world’s best videos — vote now from Vimeo Festival + Awards on Vimeo.