Posters van Pim de la Parra

Posted on 21 september 2012 by Liselotte Doeswijk

Voor de traileravond bij het Nederlands Film Festival mailde ik met Pim de la Parra omdat we uiteraard van een aantal van zijn films trailers laten zien. Hij stuurde enkele mooie affiches door. Bijzonder spannend is het Duitse affiche voor Bezeten, het gat in de muur uit 1969.

Een andere opvallende is het affiche voor relatiedrama Frank & Eva uit 1973 door Total Design. Ik vond dat wel opmerkelijk want je zou voor de progressieve, alternatieve films van ‘Wim en Pim’ eerder affiches van Jan van Toorn, Swip Stolk of Anthon Beeke verwachten. Maar, hoewel er aardig wat seks in zat, was Frank & Eva van alle $corpio-films misschien wel de minst provocatieve. Het was in ieder geval een film waar een behoorlijk publiek op af kwam. Maar of dat nu door het affiche komt? Net als bij trailers is dat effect helaas niet te meten.

Verder maakte Nicolaas Wijnberg eens een affiche voor $corpio, namelijk die voor Rubia’s Jungle (hier te zien).

Nu we het toch over affiches hebben: het stemmen voor de afficheprijs is begonnen. Meer lezen bij initiatiefnemer van de prijs: Jan Pieter Ekker, stemmen doe je hier. En nog een gratis tip: veel films van Pim de la Parra zijn (voor een schijntje en helemaal legaal) te bekijken via Ximon.nl. En als je de trailers bij deze twee films wil zien -van 35mm op het grote doek- koop dan even een kaartje voor “De filmtrailer: dat belooft wat!” (1 oktober in ‘t Hoogt, Utrecht van 21.00 – 23.30)

Grafisch Geluk naar China

Posted on 2 september 2012 by Liselotte Doeswijk

De tentoonstelling Grafisch Geluk bij Museum Hilversum niet kunnen zien afgelopen winter? Niet getreurd, je krijgt nog een kans. Dan moet je alleen wel naar China. Grafisch Geluk gaat op reis en het werk van Jaap Drupsteen en Frans Schupp zal aan het eind van het jaar in een museum in Nanjing hangen tussen werk van de beste Nederlandse ontwerpers van de afgelopen 100 jaar. Daar word ik wel gelukkig van!

Terry Gilliam’s archief

Posted on 25 juli 2012 by Liselotte Doeswijk

Heel fijn nieuws voor liefhebbers van Terry Gilliam’s werk. Zijn dochter heeft de schone taak op zich genomen om zijn archief uit te pluizen ter voorbereiding van een boek en tentoonstelling over zijn werk. En alsof dat al niet mooi genoeg is, houdt zij de wereld op de hoogte van haar vondsten en vorderingen op een blog.

Volgen dus: Holly Dubios Gilliam (twitter: hollydubois)

De nieuwe stoeptegel

Posted on 25 juni 2012 by Liselotte Doeswijk

Ondanks een somber wolkendek is het toch een mooie dag. Want vandaag is de presentatie van het boek Een eeuw van beeld en geluid: Cultuurgeschiedenis van radio en televisie in Nederland. Sonja de Leeuw, Huub Wijfjes, Bert Hogenkamp en enkele andere wetenschappers beschrijven in dit boek de sociale geschiedenis van radio en televisie in Nederland.

Een eeuw van beeld en geluid kan je in zekere mate zien als een vernieuwde uitgave van Omroep in Nederland: Vijfenzeventig jaar medium en maatschappij, 1919-1994 (red. Huub Wijffjes). Deze omvangrijke studie, door afmetingen en gewicht binnen televisiestudies ook wel De Stoeptegel genoemd, was jarenlang het enige boek wat de Nederlandse mediageschiedenis zo uitvoerig behandelde. Een eeuw van beeld en geluid is wat bescheidener van formaat, maar bestrijkt een grotere periode. Het start een paar jaar eerder en de ontwikkelingen van de laatste twee decennia komen ook nog aan bod.

Wat op het eerste oog opvalt aan het boek is de sobere beeldredactie. Omroep in Nederland dankte zijn formaat vooral aan de vele afbeeldingen. Inmiddels zijn die Ja zuster, nee zuster foto’s een beetje belegen geworden en daarom koos de redactie voor een hele andere aanpak. Op de foto’s staan objecten die een rol speelden in de geschiedenis van de Nederlandse omroep, denk aan ‘het hondenhok’ van Phillips, zendapparatuur van radiopionier Idzerda, een maquette van Sesamstraat, etc. Niet tegen een neutraal witte achtergrond maar in de omgeving waar ze zich nu bevinden: de depots van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Dit instituut is initiatiefnemer en uitgever van de publicatie en ondersteunt bovendien twee van de drie eerder genoemde wetenschappers. De collecties radio en televisie worden met name door digitaliseringsproject Beelden voor de Toekomst steeds beter toegankelijk. De collectie objecten staat veilig, maar onzichtbaar in de kelders van het gebouw. Het is mooi dat de redactie deze objecten op deze manier onder de aandacht brengt.

Hogenkamp, Bert, Huub Wijffjes en Sonja de Leeuw (red), Een eeuw van beeld en geluid: Cultuurgeschiedenis van radio en televisie in Nederland, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid: 2012.

Bestellen kan bij de webshop van Beeld en Geluid (hier staat tevens een korte samenvatting van alle hoofdstukken).

Stanley Kubrick en Saul Bass

Posted on 21 juni 2012 by Liselotte Doeswijk

Alternatieve titelsequentie voor 2001: A Space Odyssee, de maker liet zich “inspireren” door Saul Bass

Vandaag is de Stanley Kubrick tentoonstelling in het EYE filminstituut dan echt open en ook de films komen in roulatie. Vanavond draait bijvoorbeeld 2001: A Space Odyssee (1968) op het grote scherm.

In de tentoonstelling is artwork te zien van grafisch ontwerper Saul Bass. Hij werkte enkele storyboards uit voor Spartacus (1960), ontwierp de titelsequentie en het promotiemateriaal. De kracht van Bass was dat hij telkens een sterk grafisch beeld of symbool wist te vinden of creëren, bij Spartacus werd dat de strijdbaar opgeheven arm van Kirk Douglas met gebroken keten. Dit beeld speelde een centrale rol speelde in de promotie van de film. Bass was door Kirk Douglas binnengehaald, deze acteur was erg gecharmeerd van het werk van de ontwerper. Ook Kubrick was tevreden, maar pas twintig jaar later werkten Kubrick en Bass weer samen, toen Bass het affiche voor The Shining (1980) ontwierp. Dit affiche is iets minder sterk, de close-up van een maniakaal grijnzende Jack Nicholson door de toiletdeur werd uiteindelijk het iconische beeld voor de film in plaats van het door Bass gekozen beeld op zijn affiche. (Meer lezen in de volgende post over Bass en Kubrick)

YouTube staat vol met zogenaamde Saul Bass tributes, variaties, spoofs of hoe je het ook wil noemen. De meeste zijn studentenopdrachten en niet erg goed. Een uurtje surfen en veertig video’s later is het werk van Bass gereduceerd tot wat scheve balkjes, rommelige typografie en het gebruik van zwarte silhouetten. Hoewel sommige spoofs nog wel grappig zijn, kan je – als je het werk van Bass liefhebt – deze playlist maar beter niet bekijken. Het is jammer om te merken dat studenten Bass als inspiratiebron noemen, maar dan niet verder gaan het knippen en plakken van stijlkenmerken uit zijn bekendste filmtitelsequenties. Terwijl het unieke talent van Bass vooral lag in zijn strategie films te reduceren tot dat éne krachtige beeld, een beeld met de potentie om uit te groeien tot icoon voor de gehele film. Hoe bijzonder die gave is, bewijzen al die makkelijke pastiches op YouTube wel.

Alternatieve titelsequentie voor The Shining, de maker liet zich “inspireren” door Saul Bass

de Stargate sequentie

Posted on 19 juni 2012 by Liselotte Doeswijk

Morgen opent in het EYE filminstituut een tentoonstelling over het werk van regisseur Stanley Kubrick. Niet te zien is deze brief van Con Peterson aan Stanley Kubrick over John Whitney en de slit-scanner waarmee de legendarische Stargate sequentie uit 2001: A Space Odyssee gemaakt is. Want deze hangt tot 19 augustus 2012 in New York bij het Museum of the Moving Image.

Brief van Con Pederson aan Stanley Kubrick gedateerd 23 july 1965, Collectie: Museum of The Moving Image, NY

De brief maakt deel uit van een door Persol (brillen) gesponsorde tentoonstelling. Gastcurator Michal Connor koos 30 “magnificient obsessions”; regisseurs, acteurs, componisten, etc. die op een obsessieve manier met hun vak bezig zijn. Obsessief in positieve zin uiteraard. Douglas Trumbull is één van de uitgelichte filmmakers in dit tweede deel van de tentoonstelling (er zijn drie tentoonstellingen met elk 10 obsessies). Trumbull en Pederson (van de brief) werkten aan de special effects van de film en waren verantwoordelijk de zogenoemde ‘Stargate sequentie.’

In een concept versie van het script van 2001: A Space Odyssee, ook te zien in de tentoonstelling in New York, wijdt Kubrick maar een paar woordjes aan deze sequentie:

INT& EXT SPACE FOG – Fantastic voyage/ through astronimical wonders: the birth of galaxies, great red stars, misty nebulas, etc.

De regisseur liet dit element van het script met opzet open voor de ontwerpers en het special effects team.

Hoe visualiseer je een reis door tijd en ruimte? Trumbull bedacht dat de slit-scan techniek het beste zou zijn om de caleidoscopische effecten te creëren die hij voor ogen had. Belangrijk was dat de kijker de reis zelf zou ervaren en als het ware de ruimte in gezogen zou worden. In de tentoonstelling werd de slit-scan techniek als volgt beschreven: “slit-scan images are created by holding the shutter of a camera open while moving a slice of an image in front of it – similar to the streched-out effect created when a document moves while it is being scanned or photocopied.” Die uitgeveegde weergave van een object geeft de illusie van beweging weer waar Trumbull naar zocht.

Dit principe paste Trumbrull en zijn team toe op film. John Whitney, die enkele jaren eerder een analoge computer bouwde voor de productie van abstracte animaties, was al bezig met het experimenteren met de slit-scan techniek op film in plaats van foto. Ze bouwden een enorme installatie aangestuurd door een analoge computer die de bewegingen van de filmcamera ten opzichte van het achterdoek met artwork en het zwarte paneel met de smalle uitsparing berekende. Ik waag me verder niet aan een beschrijving van hoe het slit-scan filmen precies ging, deze illustratie laat zien hoe de installatie eruit zag. Voorbeelden van het originele artwork en het gefilmde slit-scan resultaat kan je hier zien.

Foto van een slit-scan apparaat op de set van 2001: A Space Odyssee (1968), Collectie Warner Bros. Inc.

Maar goed, de Stanley Kubrick tentoonstelling draait natuurlijk niet alleen om de Stargate sequence of 2001: A Space Odyssee, want Kubrick maakte nog wel meer meesterwerken; Lolita, A Clockwork Orange, The Shining en deze films zijn vanaf morgen allemaal op het grote scherm te bewonderen bij EYE aan het IJ.

Keith Haring in New York

Posted on 16 juni 2012 by Liselotte Doeswijk

Vorige week was ik in het Brooklyn Museum (NY, VS) waar een tentoonstelling over de New Yorkse periode van Keith Haring (1958-1990) was. Dat heeft natuurlijk weinig met televisievormgeving te maken, maar de televisie figureert wel in veel van zijn werken.

Keith Haring @ Brooklyn Museum of Art

Als je niet in de buurt bent is er via het web nog genoeg te beleven aan deze tentoonstelling. De Keith Haring Foundation publiceert gedurende de expositie elke dag één pagina uit de dagboeken van Haring op Tumbler en er is een playlist op iTunes met muziek die hem die periode beïnvloedde.

Anne Frank

Posted on 4 mei 2012 by Liselotte Doeswijk

Op 4 mei 1962 was op de Nederlandse televisie het toneelstuk The diary of Anne Frank te zien. De regisseurs waren Karl Guttmann en Willy van Hemert. Peter Zwart ontwierp het decor, in dit geval de zolder van het achterhuis. Helemaal historisch correct is zijn zolder niet, maar in 1962 was er dan ook geen uitgebreide website waar je vanachter je pc’tje even snel in een 3D versie van het achterhuis kon rondkijken (annefrank.org).

TROS

Posted on 2 mei 2012 by Liselotte Doeswijk

Mooie vondst bij De Slegte: de kalender van Drukkerij Mart. Spruijt van het jaar 1980. Paul Mijksenaar vroeg bekenden uit het grafisch vak om hun drie favoriete merken in te zenden. Dat levert een mooie verzameling op van 52 pagina’s met opvallend veel -al dan niet ironisch bedoelde- nostalgie: Flipje, het Michelin mannetje, Droste, Coca-Cola, enzovoorts. De bijdrage van Rolf Mager, ‘grafisch ontwerper en publicist’ is in ieder geval weinig serieus. Één van zijn inzendingen is het logo van de TROS. Mager noemt als ontwerper de Duitse ontwerper Carl Steinherr. Het hoe en waarom de TROS in 1966 bij deze Steinherr terecht kwam, beschrijft hij helaas niet, maar zijn analyse van het logo is erg vermakelijk.

Doelgroep: enkele honderduizenden apolitieke, aculturele, a-intellectuele ‘bijkomers’ (kenmerk: ‘k heb overdag al sores genoeg, ‘k wil noù-es effe rielèksen’). Criterium naamkeuze (TROS dus): zo neutraal mogelijk, maar nèt even die lekkere zeehelden/hollandseglorie-associatie (gooi los die tros). Vormgevings-formule: geen eigen gezicht (daar herkent de doelgroep zich het best in). Gekozen vorm: een nietszeggende rozet om een tv-beeldscherm (tekenonderwijs 1930), keurig met de passer geconstrueerd (dan kan niemand je verdenken van een eigen handschrift), zonder richting (net als de doelgroep) en van alle kanten gelijkvormig (idem). Volmaakt spanningsloos, dus optimaal relaxend. Beoordelingscijfer: 9.

Aldus Rolf Mager. De TROS is niet het enige tv-logo in de kalender. Misschien leuk om te weten dat in 1980 het VPRO-vignet van Jaap Drupsteen een van de favoriete merken van Titus Yocarini was. En dat W. Warner, bedrijfsleider van drukkerij Spruijt het oude VARA-embleem van Albert Hahn uit 1928 erg kon waarderen. Beide meenden dat wél serieus overigens.

Meer weten:
– Video-interview van Titus Yocarini met Frans Spruijt: Deel 1 en deel 2 (YouTube)
– Weet je iets over Carl Steinherr? Laat het me weten!

Aanvulling 1-2-2015
Tine Paternotte mailde de volgende informatie over Carl Steinherr:

Carl Steinherr is geboren in München, volgde daar zijn opleiding aan de Akademie für das Graphische Gewerbe en werkte daarna als freelance ontwerper voor onder andere Lufthansa. Steinherr kwam in 1962 naar Amsterdam.

Hij was instructor, later assistent art-director aan de Famous Artist Schools. Deze opleiding is in 1947 opgericht door Albert Dorne in Westport (Connecticut VS) en werd door Pieter Strijder, een charismatische en bevlogen directeur, op 4 December 1961 geïntroduceerd in Europa, het hoofdkantoor werd gevestigd in Amsterdam. De Famous Artist Schools was een schriftelijke opleiding van hoog niveau tot professioneel reclametekenaar/illustrator, een ongekend fenoneem in die tijd.

Min of meer bij toeval mocht Pieter Strijder bij AVRO’s Televizier in een interview met Joop van Zijl zijn verhaal vertellen en toelichten, een vorm van free-publicity die een spectaculaire stijging van het aantal studenten veroorzaakte. Omdat het project uniek was bleef ook de aandacht/contacten met de media/omroepen. Mies Bouwman opende de laatste vleugel in een nieuw gebouwd, modern pad aan de Baden Powellweg in Amsterdam-Osdorp in september 1966. Het Instructors Department – de docenten – bestond inmiddels uit 30/35 man/vrouw met 8/9 verschillende nationaliteiten.

De TROS vroeg de docenten een logo te ontwerpen en Steinherrs ontwerp werd uitgekozen. Het oog vormde het uitgangspunt van het logo, het zijn dus eigenlijk vier grafisch gestileerde ogen die het ontwerp vormen, wat Mager hierboven een rozet noemt. Ik vind het grappig dat het nog steeds gebruikt wordt, tijdloos! Steinherr is midden jaren zeventig teruggekeerd naar München.

Een eeuw vintage Beeld & Geluid

Posted on 22 april 2012 by Liselotte Doeswijk

Arno Weltens - Een eeuw vintage Beeld & Geluid

De titel van Vorm van vermaak ontleenden we aan een rubriek van Roy in de VARA Gids. Hierin schreef hij over de vormgeving van de gadgets van vroeger. De depots van Beeld en Geluid staan namelijk vol met mooie, grappige, unieke en historisch belangrijke radio- en televisieapparaten en andere consumentenapparatuur op het gebied van beeld en geluid. Één van de mensen die aan de basis stond van deze collectie is Arno Weltens. Hij is opgeleid als binnenhuisarchitect en sinds 1981 werkzaam bij de NOS als chef van de afdeling rekwisieten. Daarna speelde hij een belangrijke rol bij het Omroepmuseum (sinds 2002 opgegaan in het NIBG).

Zijn affiniteit met geschiedenis en vormgeving komen nu opnieuw samen in het boek Een eeuw vintage Beeld & Geluid. Weltens stelde een boek samen met de hoogtepunten op het gebied van productvormgeving. Niet alleen uit de Beeld en Geluid collectie trouwens. Hij putte ook uit de archieven van Harry de Winter en van Frank van Weegen. Het boek bevat niet veel tekst, de foto’s (van Gijs Dragt) spreken voor zich. Materialen veranderen van hout naar bakeliet naar kunststof. Vormen zijn dan weer organisch, dan weer strak en geometrisch. Kleuren passen zich aan aan de beoogde gebruiker. De boodschap is duidelijk: technische vooruitgang is aardig, maar als er geen mooi jasje omheen zit, zal niemand het kopen. Voor de Apple-dweepers: nee, dat is geen uitvinding van Steve Jobs.

A. Weltens en G. Dragt. Een eeuw vintage Beeld & Geluid. D33 publicaties, Dalfsen, 2011. Prijs: 19,95, inclusief verzendkosten. Bestellen doe je hier.