Decors van Dorus: Tim Tatoe

Posted on 9 september 2014 by Liselotte Doeswijk

Dorus van der Linden vertelt over opvallende producties en achter de schermen-schermutselingen. Dit maal over Tim Tatoe, een cowboy-serie geschreven door Wim Meuldijk voor de VARA. Rudi Falkenhagen speelt de titelheld, een cowboy die met bruine bonen schiet.

This slideshow requires JavaScript.

Dorus van der Linden: “Oktober 1965 zijn de eerste besprekingen voor het programma met Henk Barnard, toen al een bekende regisseur door Ja zuster, nee zuster. Er zijn meerdere opnamedagen gepland in een decor in Studio IIIB en op locatie in de duinen. Die scenes worden daarna in de montage, samen met nog wat mooie landschappen uit bestaande Amerikaanse films, tot acht delen gemonteerd. Barnard gaat akkoord met mijn ontwerpen voor de studiosets en de eerste opnames verlopen zonder problemen.”

De Telegraaf, 19-10-1965

“Na de eerste opnamedag vertelt Barnard me dat Wim Bary de volgende afleveringen zal regisseren. Bary was in de jaren vijftig tv-regisseur geweest, maar vertrok om schouwburgdirecteur te worden in Tilburg. Hij is daar net met onenigheid weer vertrokken en maakt met Tim Tatoe zijn rentree bij de tv, het een en ander wordt ook uitgebreid beschreven in De Telegraaf, waar Bary goede contacten heeft, zo zou later blijken.”

“Bij de volgende opnamedag hoor ik van de toneelmeester iets merkwaardigs. Hij heeft van Bary de opdracht gekregen om grijze gordijnen voor het decor te trekken! Ik verbied hem dat te doen en zoek direct mijn chef Jan van der Does op. Wim Bary hoort ondertussen mijn reactie van de toneelmeester en doet bij Henk van der Meyden van De Telegraaf zijn beklag. Van der Meyden ruikt een sappig verhaal en stap in de auto op weg naar Bussum. De regie-assistente brengt mij hiervan op de hoogte, daarop neemt Jan van der Does contact op met Arie van den Dool, hoofd van de Dienst Programma Faciliteiten en die instrueert de portier van Studio IIIB om Van der Meyden de toegang tot IIIB te ontzeggen.”

This slideshow requires JavaScript.

“Enige tijd later zit ik in de foyer van de studio aan tafel met de hoge heren van de VARA en de NTS, Wim Bary en de regie-assistente. Ook Barnard schuift aan. Bary is van mening dat hij als regisseur toch zeker in zijn recht staat. Als hij grijze gordijnen wil in plaats van decor, dan moet dat gebeuren. Maar afspraak is afspraak. Mijn tekeningen waren – weliswaar door Barnard- al goedgekeurd en dus Bary moet het programma in mijn decor opnemen. Niet lang daarna haalt de VARA hem van de serie en wordt hij weer schouwburgdirecteur.”

This slideshow requires JavaScript.

Meer foto’s in de Beeldengeluidwiki.nl: Gallery Tim Tatoe

In het depot: archief Jaap Binnerts

Posted on 3 september 2014 by Liselotte Doeswijk

Freek en ik hebben het archief van Jaap Binnerts in recordtempo onderzocht, gefotografeerd en in de Beeldengeluidwiki.nl gezet. Via de links in de rechterkolom in de oeuvrelijst van Binnerts (“Gallery: Programmatitel”) zijn decortekeningen, props en maquettes uit zijn archief te zien. Soms ook in combinatie met foto’s van de fotodienst.

Maar er zijn nog twee vraagtekens. Onderstaande maquettes hebben we nog niet aan een programma kunnen koppelen. Herken je iets? Laat een reactie achter onder dit bericht of mail naar info@vormvanvermaak.nl

Ed en Ebbeltje (AVRO, 1967-1968) Collectie Beeld en Geluid

Vrouwtje Bezemsteel (AVRO, 1966). Collectie Beeld en Geluid

Vrouwtje Bezemsteel (AVRO, 1966) Collectie Beeld en Geluid

Decors van Dorus: Show!

Posted on 26 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Dorus van der Linden vertelt over de opmerkelijkste programma’s uit zijn lange carriere bij de Nederlandse televisie. Shows en amusementsprogramma’s hadden niet zijn voorkeur, maar decorontwerpers moesten in principe overal inzetbaar voor zijn…

Zaterdagavondakkoorden van Jos van der Valk, 1965. Collectie: Beeld en Geluid

Dorus: “Bij de foto’s van Hub Berkers zag ik een foto, en ik wist het weer! Zaterdagavondakkoorden van Jos van der Valk, maatpak, stralend gebit, charmant, dat is het programma wat ik het minst bij mij vond passen. Piste uit Treslong in Hillegom was ook zo’n programma. Bijna alle ontwerpers toen hadden deze programma’s wel op hun lijstje staan. Het was meer iets voor Cor Hermeler, die was daar goed in. Maar goed, ik moest ‘n keer.”

“Ik was op werkbezoek in een metaalfabriek waar groot stanswerk werd gemaakt. Hele banen metaal gingen door de machine en daar werden metalen cirkels uitgestanst. Die cirkels interesseerden mij niet zo maar de overgebleven banen met grote ronde gaten des te meer. Wanneer ik nu de foto van dat decor zie herinner ik mij dat dat mij op het idee voor dit decor bracht. Jos van der Valk bleek trouwens meer dan maatpak, gebit en charme. Een aardige regisseur om mee te werken!”

This slideshow requires JavaScript.

Dorus: “Zoals uit mijn oeuvrelijst wel blijkt heb ik ook niet zo’n groot aandeel gehad in de vormgeving van TROS-programma’s. De oorzaak ligt in mijn gevoel waarom, na de academie, ook de reclame mij niet trok. Maar mijn herinneringen aan de TROS-show met Marcel Amont zijn overweldigend, net als die aan regisseur Karel Prior!”

“Ik had een heel groot decor in de studio laten bouwen met zelfs twee verdiepingen, wat in die tijd behoorlijk ‘uitpakken’ was. Arie van den Dool, getipt door de afdeling Decorproductie, kwam zelfs even kijken in de studio en zei, de boel bekijkend: “Was dat nou wel allemaal nodig, mijnheer van der Linden?”

Wintermode 1952

Posted on 22 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

This slideshow requires JavaScript.

Omdat het van dat echte winterjassenweer is, een winters ontwerp. Bovenstaande schetsen zijn een van weinige schetsen uit de experimentele periode in het archief van Peter Zwart. Hij maakte ze voor een modeshow van mantels en wintermode die op 3 oktober 1952 op de televisie is gebracht door Dick Simons. De Libelle (no 44, p. 32-33) deed verslag van de voorbereidingen:

“Vooraf nog dit: Denkt u vooral niet te licht over dit onderdeel van het televisie-programma! Tien dagen is er door regisseur Dick Simons en zijn technische staf aan de voorbereidingen gewerkt, zes speciale decors moesten ontworpen en op de dag van de uitzendingwerd tot vijf uur s middags aan een stuk gerepeteerd. Ieder detail van zo’n televisieshow vereist grondige voorbereiding.”

Op de foto’s hieronder is te zien dat de bovenstaande tekeningen geen decors zijn geworden, maar achterdoeken. Achter elk poortje zijn dus drie changementen voor de achterdoeken. De toneelmeester (of regisseur?) op een van de foto’s ziet er met zijn korte mouwen en zonnehoedje uit alsof hij net van het strand komt. Zo’n temperatuur zal het ook wel zijn geweest in de studio. Wat zullen de modellen het warm hebben gehad in hun winterkleding! De modeontwerper is overigens mevrouw J.E. Agema-Velthuyzen en de hoeden zijn van Peter Voorn.

This slideshow requires JavaScript.

In het depot: archief Hub Berkers

Posted on 15 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Afgelopen woensdag heeft Hub Berkers zijn archief overgedragen aan Beeld en Geluid. Hij had zelf alles al gedigitaliseerd en beschreven, dus de verwerking gaat dan lekker snel. Op Hubs pagina op deze site staat een lijst met wat er ongeveer naar het depot is gebracht en uiteraard gaan we dat de komende tijd in de Beeldengeluidwiki.nl en hier op het blog plaatsen.

Alvast een aantal voorproefjes: Hub bewaarde ook een aantal ontwerpen van collega’s. Zo is daar een tekening van Juliënne van der Erve (de eerste!) voor Swiebertje, twee aquarellen van Fokke Duetz, een aquarel van Jan P. Koenraads en nog een kostuumschets van Wim Bijmoer.

This slideshow requires JavaScript.

Tweede voorproefje komt uit de grote verzameling ontwerpen, foto’s en knipsels van De Willem Ruis Lotto show (VARA, 1981-1984) en de Sterrenshow (1984-1986) waar Hub eerste maandelijks, later wekelijks de meest geweldige showdecors en spelsets voor ontwerpt. ‘Wervelstorm’ Willem Ruis sterft vlak na de laatste uitzending van de Sterrenshow, nog veel te jong. Hub bewaarde een mal van Ruis zijn gezicht, ooit gebruikt voor een optreden van theatergroep Mummenschanz (waarschijnlijk de uitzending van 11-12-1985), en liet daar een paar jaar geleden een aantal afdrukken van maken in plexiglas voor de dochters van Ruis. Een van die exemplaren is nu ook naar Beeld en Geluid gegaan. Een mooi aandenken aan de legendarische showmaster.

This slideshow requires JavaScript.

De Sterrenshow is een mooi bruggetje naar Adine van den Bosch (nu Adine de Planque – van den Bosch) die in 1985 stage liep bij Berkers. Ik sprak haar en Annechien Braak, Ellen Dekker en Liesbeth Jimmink afgelopen dinsdag over hun ervaringen op de Afdeling Decorontwerp. Zij werkten daar direct na hun studies (Rietveld en KABK) van ca. 1985 tot 1992. Ik zal binnenkort uitgebreider verslag doen, hun biografieën en oeuvrelijsten heb ik deze week al toegevoegd aan de Beeldengeluidwiki.nl.

Tineke Roeffen

Posted on 12 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Dit is een gastblog van Freek Biesiot

Soms zijn er zoveel aanwijzingen die in een bepaalde richting wijzen dat je er wel gehoor aan moet geven. In dit geval leidde het tot een bezoekje aan de regisseuse Tineke Roeffen.

1) Door het spitwerk van Liselotte in de gedeeltelijk ongedocumenteerde schatten in de kelders van Beeld en Geluid kwam er een stapeltje ontwerptekeningen tevoorschijn die Jan P. Koenraads voor het programma Kunt u mij de weg naar Hamelen vertellen, mijnheer (hier te zien). Deze tekeningen zijn een jaar of tien geleden door Tineke aan het Museum geschonken, maar komen nu pas weer tevoorschijn.

Glasobject voor het Nationale Songfestival 1969, ontwerp van Biesiot en Andrie Copier

2) Mijn eigen ontwerp voor het Nationale Songfestival in 1969 werd ineens weer actueel omdat het tijdschrift Fjoezzz van de Vereniging Vrienden van Modern glas, wel wat meer wilde weten over het enorme glasobject dat ik toen samen met Andries Copier en de glasfabriek Leerdam heb gerealiseerd als onderdeel van het decor in het Theater van het Congrescentrum in Den Haag. Dat Songfestival werd geregisseerd door Tineke.

3) Tijdens een open-atelier dag in Den Haag stapte ik binnen bij Wieteke van Dort en zo kwamen we, behalve natuurlijk over Indië, te spreken over Hamelen en haar vriendin Tineke, die volgens haar zeggen bezig was haar memoires te schrijven over die spannende begintijd van de televisie.

Kort en goed, ik maakte een afspraak om Tineke te bezoeken in Baarn, dat gesprek is inmiddels achter de rug. Zij blijkt de allereerste vrouwelijke regisseur te zijn geweest, wat op zichzelf al een memorabel feit is, ze was vanaf 1954 in dienst van de KRO.

Tineke Roeffen is inmiddels 87 jaar maar ze weet nog boeiend te vertellen over die tijd, met een feilloos geheugen voor namen van alle mensen die toen bij de omroepen betrokken waren bij de omschakeling van het radiobedrijf naar het televisietijdperk.

Ik heb hier haar manuscript voor mij liggen: En toen was er…. televisie, herinneringen aan de begintijd van de Nederlandse televisie. Het is voor ons project Vorm van vermaak misschien een beetje een zijlijn, maar het geeft wel veel inzicht in hoe die eerste tijd er uit heeft gezien en dat is toch wel heel leuk. Dus, ‘wordt vervolgd’…

Deze tekeningen hangen bij Tineke mooi ingelijst aan de muur maar komen wellicht tzt ook naar de collectie van Beeld en Geluid.

This slideshow requires JavaScript.

Twee nieuwe aanwinsten voor Beeld en Geluid

Posted on 7 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Freek Biesiot kwam deze week een wagen vol decortekeningen en maquettes afleveren bij Beeld en Geluid. Want regisseur Anneke Hoog Antink, weduwe van Jaap Binnerts heeft zijn archief aan Beeld en Geluid geschonken. Naast prachtige tekeningen voor bijvoorbeeld de Decamerone-serie zitten er drie leuke maquettes bij.

DSCF8794

Maar er is meer! Cor Straatmeyer, voormalig chef van de afdeling Decorontwerp, heeft ook een mooie schenking gedaan aan Beeld en Geluid. Hij schonk zijn collectie decortekeningen waarin veel werk van Wim Bijmoer, maar ook enkele ontwerpen van onder andere Cor Hermeler, Henk Tilder en Jan P. Koenraads. Freek en ik gaan het allemaal onderzoeken, fotograferen en ervoor zorgen dat het een goede plek krijgt in de depots van Beeld en Geluid.

Ik hoop over niet al te lange tijd meer te kunnen laten zien van deze twee schenkingen!

Uit de depots: tekeningen Cor Hermeler

Posted on 7 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Het archief van Peter Zwart bevat een flinke stapel decortekeningen uit de periode 1954 tot ongeveer 1959. Dat er enige overlap zou zijn met de collectie van Fokke Duetz had ik wel verwacht. Ze werken in 1955 en 1956 veel samen, niet alles is gesigneerd en de tekeningen zullen aanvankelijk op één stapel hebben gelegen. Bij het verdelen is dus waarschijnlijk wel eens wat van de één bij de ander terecht gekomen.

In de stapels van Duetz en Zwart kom ik ook af en toe tekeningen tegen van Jan van der Does en Cor Hermeler. Dat zijn dan aanvankelijk ontwerpen voor achterdoeken, omroepsterswandjes of sets voor kinderprogramma’s. Iets later worden dat ook muziekshows, quiz- en praatprogramma’s en dan zo ongeveer in 1957 volgen voor Hermeler de eerste eenakters en dramaproducties. Jan van der Does maakt pas in 1960 echt de overstap van grafisch naar decorontwerp.

De oudste tekening van Hermeler die ik tot nu toe heb gevonden is van 5 november 1955 en deze tekening lag dus in de stapel van Zwart. Het is een tekening voor een achterdoek bij een optreden van Rita Reys in het programma Cees de Lange ontvangt (VARA).

Collectie Beeld en Geluid

Verder vond ik in het archief van Zwart nog twee tekeningen van Hermeler voor kinderprogramma De bloemenprinses (VPRO, 2 mei 1956).

This slideshow requires JavaScript.

Zowel Hermeler, als Duetz en Zwart zijn in de tweede helft van de jaren vijftig druk met het aanvullen van de NTS rekwisieten fundus. Jan Jonker heeft inmiddels heel Hilversum en omgeving afgestroopt naar huisraad, en door het groeiend aantal uitzendingen blijft de behoefte aan nieuwe spullen groot. Hermeler ontwerpt onderstaande serie moderne tafeltjes.

This slideshow requires JavaScript.

Nieuwsbrief 6

Posted on 4 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Lees hem hier: Nieuwsbrief augustus 2014

Decors van Frank: Liesbeth en Ramses

Posted on 3 augustus 2014 by Liselotte Doeswijk

Frank Rosen heeft voor het onderzoeksproject een selectie uit zijn omvangrijke archief gedigitaliseerd. Een aantal ontwerpen en foto’s zijn al eerder gepubliceerd in het boek Frank Rosen. De zoektocht (1991). Deze week aandacht voor de show Liesbeth en Ramses van Bob Rooyens (AVRO, 21-2-1981).

This slideshow requires JavaScript.

Het programma heeft als overkoepelend thema ‘spelen’. De leader, aftiteling en bumpers zijn vormgegeven als een soort ganzenbordspel waarop fantastische geschminkte en geklede figuren opduiken. In korte bumpers tussen de nummers zijn Liesbeth List en Ramses Shaffy in het kader van dit spelbord in beeld en vertellen iets over de nummers of henzelf.

This slideshow requires JavaScript.

Tijdens het eerste nummer Draden staat Ramses Shaffy in een chroma-key-collage in een terrarium met wormen, vliegende duiven en zwevende fantasiefiguren. De vliegende duiven vormen de grootste uitdaging. Hiervoor is een kooiconstructie om de tv-camera gebouwd waar de beestjes tegen een blauwe achterwand rondvliegen.

This slideshow requires JavaScript.

Liesbeth List zing Amsterdam grafitti in een bewegend stadsdecor. Op de rand van een draaischijf staan de contouren van grote grafitti teksten en de rondhorizon is in een bakstenenmotief geschilderd. De camera, de draaischijf, List en de dansers (ook in baksteenmotief gekleed) draaien en lopen allemaal in eigen tempo en richting rond. Daardoor is geen enkel shot hetzelfde qua compositie van achtergrond, dansers, letters en zangeres. Alles beweegt, net als in de hektiek van een grote stad. Electronische omdraaiing van de kleuren zorgt zo nu en dan voor een extra punk-achtige sfeer.

archief Frank Rosen

He, jij daar gezongen door List, is juist weer uitermate statisch. List staat tussen grijze en grauwe figuranten in de tram, iedereen kijkt boos voor zich uit en iedereen, ook List staat stil. Dat kille en strarre past uitstekend bij de hatelijke tekst van het nummer. Bob Rooyens heeft dit fragment uit de show op zijn YouTube kanaal geupload: kijken!

Het volgende nummer is zonder decor. Het is in één lang shot opgenomen waar heel langzaam een beetje in- en uitgezoomd wordt. Hier zien we List en Shaffy close-up en door middel van een electronisch veeg-effect en een licht wat net tussen de twee hoofden door recht op de camera schijnt, krijgt dit nummer zowel een futuristisch romantisch tintje.

This slideshow requires JavaScript.

Marie en Margot past qua stijl weer goed bij het eerste nummer. We zijn in de fantasie van Shaffy die samen met zijn twee maitresses op een door vrouwenhanden gedragen bed door de zevende hemel zweeft. Er zijn gekleurde schaapjes, schaars geklede dames en een regenboog. De losse elementen zijn met behulp van chroma-key in een weelderige wolkenhemel gezet. Fantastische vondst zijn de plastic borsten in de kostuums van ontwerper Eugenie Brands.

This slideshow requires JavaScript.

In het lied Nasmaak wacht List in haar kaartenhuis op de thuiskomst van haar drankzuchtige echtgenoot. Rosen: “Het kaartenhuis stond daarbij symbool voor het levensgeluk. Het wat agressief-erotisch beeld van de speelkaarten is consequent doorgevoerd in de door mensen gedragen tafel, de klok, de kostuums en de rekwisieten.” De beeldspraak van het kaartenhuis wordt verder uitgebouwd doordat het kaartenhuis aan het einde van het lied ontploft en instort.

BobRooyens.com

In het nummer Laat me loopt de ongrijpbare Shaffy door een zee van graaiende armen. In een aantal shots zwaaien de armen met zaklampen alsof ze de zanger zoeken. Hier gebruikt Rooyens weer een electronisch veeg-effect met een dromerig resultaat. Dit nummer staat ook op Rooyens YouTube-kanaal: kijken dus!

This slideshow requires JavaScript.

In het volgende nummer kruipt Liesbeth List in de huid van een oude vrouw die wilde jaren heeft gehad. De oude vrouw zit op een stoel in de vorm van een man, maar deze is alleen in het begin van het nummer even in beeld. Rooyens schakelt tussen grijze bejaarden achter de geraniums naar een ronde bar waar List midden in een ronde tiet zit en omringt is door etende mannen. Een waanzinnig beeld wat zeker in de shots van bovenaf en met caleidoscopisch effect zeer treffend uitbeeld dat de grijze muis vroeger in het middelpunt van seksuele belangstelling stond.

This slideshow requires JavaScript.

Het decor voor laatste nummer Loop door is qua vormgeving gebaseerd op hetzelfde concept als Amsterdam grafitti. Alleen zijn we nu in New York en zijn de kleuren en vormen uitbundiger en vrolijker. De kostuums en grime van de figuranten en dansers zijn wederom fantastisch. Dit nummer is ook online te bekijken op het YouTube-kanaal van Bob Rooyens: gaat dat zien!