Zoals we al hebben gezien bij de titelrollen van Marcel van Woerkom, werden aangekochte buitenlandse programma´s in de jaren zestig vaak voorzien van Nederlandse titel en aftiteling. Jos van Grieken, een zeer goede kalligraaf maakte er ook een heleboel. Uit zijn nalatenschap (in beheer bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) komen onderstaande voorbeelden.
De zesde titelrol van Marcel van Woerkom op deze site is voor een televisiefilm uit 1964. Het verhaal is gebaseerd op een Duitse opera met natuurijk een hoog aandeel romantiek en drama. Deze titelrol met rozen past daar uitstekend bij. Marcel gebruikte voor deze titelrol een bijzondere techniek. Hij schilderde op glazen platen met inkt en zijn vingers deze rozen. Het papier legde hij op die platen en drukte hij met de verfroller aan. De vallende blaadjes zette hij er later op met behulp van een sjabloon. De sierlijke letters zijn met de hand nageschilderd van een projectie. (doorklikken voor de hele rol!) Continue reading
klik op de afbeelding voor de grotere versie
op de site van het vakantiehuisje van de familie Holst zijn veel illustraties van Ton Holst te zien (klik op de afbeelding voor meer)
Deze week, voor de afwisseling en vanwege het mooie weer, een titelrol in kleur. Ton Holst (1931-2006) maakte deze horizontale schildering voor het programma Een land waard om in te leven? in 1977, een programma van SchoolTV over natuur en milieu. Holst (vanaf 1959 op de grafische afdeling) werkte sinds begin jaren zeventig vanuit huis. Niet zomaar een huis; een vakwerkboerderij’tje in het Geuldal. In dat schitterende landschap genoeg inspiratie voor deze titelrol.
Voor iedereen die bij het symposium & boekpresentatie aanwezig was: de foto’s staan hier symposium & boekpresentatie. Voor iedereen die graag de prachtige film die we op verzoek van Jaap Drupsteen vertoonde nog eens wil zien, hier is de link:
Het eerste exemplaar van Vorm van vermaak is op 14 april tijdens een zeer geslaagd symposium/boekpresentatie overhandigd aan Jaap Drupsteen. Meer foto’s (gemaakt door Pieter Ernst Uyt den Bogaard) staan op vormvanvermaak.nl. En, niet onbelangrijk om te vermelden: het boek is ook TE KOOP.
Liselotte, Jaap en Roy op 14 april 2011
Peter Zwart ca. 1951
Voor het uitroepteken was de haan lange tijd het symbool van de VARA. De radio-uitzendingen van de socialistische radio omroep begonnen met het kraaien van de haan. Dat geluid symboliseerde de nieuwe dageraad, een hoopvol optimisme naar een toekomst waar socialistische idealen waarheid zouden worden. Toen men voor de eerste VARA televisie uitzending een herkenningsfilmpje nodig had was de haan dan ook een logische hoofdrolspeler.
Peter Zwart maakte dit filmpje voor de VARA. Zwart werkte rond die tijd ook bij Studio Geesink, ook wel bekend als Dollywood. De studio waar men reclamefilms maakte voor Phillips, Bols en internationale klanten. Die poppenanimaties waren meestal heel vermakelijk en ludiek: voetballende bierflesjes, dansende sinaasappelen. Ze worden nu allemaal gerestaureerd en gedigitaliseerd door het EYE Film Instituut (voorheen Filmmuseum).
Uit de schetsen van Zwart voor de VARA blijkt duidelijk dat hij putte uit de stijl van Dollywood. Een ondeugend haantje komt uit een kerktoren en knipoogt naar de televisiekijker. Misschien was het voor de VARA toch iets te ludiek en ook de kerktoren uit de schets zal misschien niet zo in de smaak zijn gevallen. De kerktoren werd de toren van het VARA gebouw en de haan stond trots helemaal bovenop.
Het filmpje zelf is verdwenen, maar dankzij de foto van Zwart met de maquette en de schetsen kunnen we ons nog wel inbeelden hoe het er uit heeft gezien. En het eindshot kennen we omdat iemand een foto vanaf het televisiescherm heeft gemaakt van die allereerste stationcalls. We weten zelfs wat televisievormgeving ongeveer kostte in 1951. Voor drie animatiefilmpjes van ongeveer 4 seconden en 3 titels rekende Zwart 250 gulden.
fragment uit een van de schetsen van Peter Zwart voor de VARA, ca 1951 (foto en schetsen komen uit de privé collectie van de erven Peter Zwart)
Tatort is de vijfde titelrol van Marcel van Woerkom op deze site alweer. Het gaat niet om de Tatort politieserie die nu nog steeds loopt. Deze serie startte immers in 1970 en Van Woerkom was toen al in de Verenigde Staten aan het werk. Het gaat hier om een tv-film uit 1965 met Horst Tappert, die later bekend zou worden in die andere Duitse crimi Derrick. Tatort kreeg een Nederlandse titel (De brug) en Nederlandse aftiteling. Net als bij de titelrol voor Canadian Sweethearts gebruikte Van Woerkom het standaard lettertype van de hotpress op de afdeling en schilderde net als bij de titelrol voor Feest-polonaise met een verfroller in plaats van een kwast.
(doorklikken voor de complete rol!) Continue reading
Vorm van vermaak ligt vanaf morgen in de winkel en is ook te bestellen via L.J.Veen.
Het eerste exemplaar van het boek geef je natuurlijk aan een bijzonder iemand. Roy en ik hebben heel veel mensen te bedanken: alle ontwerpers en televisiemakers die ons zo behulpzaam te woord stonden, hun ontwerpen van zolder haalden en mensen die zich spontaan bij ons meldden met verhalen en prachtig beeldmateriaal. Het maken van het boek was wat dat betreft eigenlijk een makkie.
Het lijkt een ingewikkelde taak om uit al die mensen één iemand te kiezen om het eerste exemplaar te overhandigen, maar dat was het niet. In al die gesprekken en de research bij Beeld en Geluid bleek duidelijk dat er toch echt één ontwerper is die er bovenuit steekt. Met zijn VPRO-signalen liet Jaap Drupsteen begin jaren zeventig zien wat er mogelijk was ten aanzien van techniek, beweging, geluid, vorm én inhoud. Hij liet zien dat het ontwerpen voor televisie wezenlijk anders is dan grafisch ontwerp. In plaats van beperkingen zag hij nieuwe mogelijkheden en die nieuwe mogelijkheden schept hij nog steeds. Zijn zoektocht naar de perfecte symbiose van geluid en beeld is (gelukkig!) nog niet ten einde en wij kunnen hopelijk nog veel vernieuwend werk van hem verwachten. Zoals het onderstaande geluids- en beeldkunstwerk.
Pipe Driver van Jaap & Floris Drupsteen (klik op de afbeelding voor de video van dit optreden en veel meer recent (en ouder) werk van Drupsteen)
14 april 2011 stond geheel in het teken van televisievormgeving met een symposium & boekpresentatie in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Het eerste exemplaar van het boek is uitgereikt, we spraken bekende ontwerpers, luisterden naar interessante sprekers en we vierden dat Frans Schupp zijn collectie overdraagt aan het instituut.
Gijs Groenteman, journalist, schrijver en presentator, was onze dagvoorzitter en leidde alles in goed banen. De eerste spreker, Jop Euwijk, onderzoeksmedewerker bij het Persmuseum, presenteerde zijn onderzoek naar het leven en werk van illustrator Eppo Doeve (1907-1981). Daarna gaf Karin van der Heiden, expert op het gebied van vormgevers-archieven, advies over het opzetten en onderhouden van een goed archief.
Jop Euwijk
Gijs Groenteman en Karin van der Heiden
Daarna werd Frans Schupp in het zonnetje gezet. Hij schonk tijdens het symposium zijn werk (voor Toppop, KRO-huisstijlen, Pisa – om maar eens wat te noemen) aan Beeld en Geluid. Een selectie uit die schenking was op 14 april ook te zien in de hal van Beeld en Geluid. Regisseur Rien van Wijk, die begin jaren zeventig samen met Schupp (e.v.a) Toppop maakte, sprak hem toe en had als verrassing een Toppop taart meegenomen en een door Schupp gemaakte titelrol. Schupp droeg zijn collectie over aan Hans van der Windt, manager acquisitie en selectie bij Beeld en Geluid.
Rien van Wijk en Frans Schupp met Toppop titelrol
Hans van der Windt en Frans Schupp
Frans Schupp
De tweede helft van de middag luisterden we naar een aantal bekende mensen uit het vak. Zoals Stephen Emmer, al ruim 25 jaar componist voor televisie. Emmer keek terug naar hoe zijn vakgebied zich de afgelopen zestig jaar ontwikkelde en vertelde hoe hij zelf in het vak terecht kwam. Groenteman sprak daarna drie bekende ontwerpers. Ten eerste was daar Willem van den Berg die als punker begon bij de VPRO eind jaren zeventig, daarna pionierde op de computer bij RTL4 en nu al vele jaren eigenaar is van bureau ‘n Berg werk. Groenteman ondervroeg ook Lydia Pees. Zij werkt sinds 1988 bij NOS grafisch ontwerp en werkte mee aan grote restylings als die van het NOS Journaal en Nederland 1. Ze maakte daarna alle reorganisaties mee en was vanaf 2002 hoofd van het Dutchview Creative Centre. De derde gast was Danny Smit. Hij is van oorsprong opgeleid als animator, maar werkte zich bij Valkieser op tot een van de creative directors. Daarna beproefte hij zijn geluk in Engeland, waar hij bijvoorbeeld de vormgeving voor de UEFA-cup en Champions League verzorgde. Daarna werkte hij terug in Nederland weer veel kleinschaliger voor MTV Nederland. Nu geeft hij leiding aan communicatie bureau Rock Agency en broadcast design studio Cape Rock.
Danny Smit, Lydia Pees en Willem van den Berg bekijken elkaars werk op het grote scherm
een volle zaal met ontwerpers, televisiemakers, studenten en liefhebbers van televisievormgeving
De dag sloot natuurlijk af met de presentatie van het boek Vorm van vermaak. Maar voor het zover was spraken we met televisiepionier Jaap Drupsteen. Hij liet een prachtige korte film zien van Norman MacLaren en Evelyn Lambart getiteld Begone Dull Care. Deze film opende begin jaren zestig zijn ogen voor de mogelijkheden voor televisievormgeving. Na het dankwoord van Roy en ondergetekende overhandigden we het eerste exemplaar van het boek aan pionier Drupsteen. Het was een feestelijke dag en langs deze weg onze hartelijke dank voor iedereen die erbij was.
Liselotte Doeswijk, Jaap Drupsteen en Roy van Vilsteren met het eerste exemplaar van Vorm van vermaak
Met dank aan Pieter Ernst Uyt den Bogaard voor de foto’s
